Aardappelen zijn knollen die onder de grond aan de aardappelplant groeien. Aardappelen bevatten vezels, vitamines en mineralen. Ze geven energie en helpen voor een goede darmwerking. Aardappelen kunnen plekjes of uitlopers krijgen. Wanneer je deze ruim wegsnijdt, kun je aardappelen gewoon eten.
Wat zijn aardappelen?
Aardappelen zijn voedzame knollen die ondergronds aan de aardappelplant groeien. Aardappelen staan in de Schijf van Vijf.
Buiten Nederland wordt de aardappel soms gezien als groente. De aardappel bevat dan ook diverse vitamines en mineralen die in pasta en rijst niet voorkomen. In Nederland worden aardappelen door hun gebruik ingedeeld in hetzelfde vak als brood en granen.
Welke aardappelsoorten zijn er?
Het aardappelras, kooktype en de kwaliteit bepaalt waarvoor de aardappel geschikt is. Er zijn verschillende soorten aardappelrassen verkrijgbaar.
De meest gangbare soorten zijn:
- Vastkokende aardappelen: Nicola, Ditta, Lady Christl, Inova, Ballerina, Opperdoezer-ronde
- Vrij vastkokende aardappelen: Bildtstar, Mozart, Platina, Agria
- Kruimige aardappelen: Frieslander, Milva, Melody, Maritiema, Victoria
- Zeer kruimige aardappelen: Eigenheimer, Irene, Doré
Vastkokende aardappelen zijn prima geschikt om te bakken en te koken, te wokken of voor in een salade. (Iets) kruimige aardappelen zijn geschikt voor stamppot, puree, soep of soufflé. Poffen is ook mogelijk, als je van een losse structuur houdt.
De meeste in Nederland geteelde aardappelen worden voorverpakt verkocht via de supermarkt. Dit kan ongeschild zijn in zakjes, geschilde koelverse aardappelen, of kant-en-klare producten. Minder mooie aardappelen veranderen bijvoorbeeld in rösti. Een deel komt terecht in veevoer.
Welke aardappelproducten zijn er?
Naast onbewerkte, verse aardappelen zijn er allerlei bewerkte aardappelproducten te koop. Zoals aardappelkroketjes, aardappelpuree, aardappelschijfjes, aardappelpartjes, chips, frites en rösti. Aan deze producten wordt vaak zout toegevoegd. Ook worden ze vaak voorgebakken. Op het etiket is te zien hoeveel (verzadigd) vet en zout er in een product zit. Doordat sommige producten gefrituurd worden, bevatten ze meer vet en dus meer calorieën. Gefrituurde aardappelproducten staan daarom niet in de Schijf van Vijf.
Waar komen aardappelen vandaan?
De aardappelen die in de winkel te koop zijn, komen meestal uit Nederland. Doordat ventilatie- en koelapparatuur tegenwoordig van goede kwaliteit is, zijn aardappelen zelf na een half jaar in de opslag nog van goede kwaliteit. Daardoor kun je dus het hele jaar aardappelen van Nederlandse bodem in de winkel zien liggen. In het voorjaar kun je ook aardappelen uit landen rond de Middellandse Zee kopen, denk aan Malta, Israël, Egypte en Portugal. Op de verpakking of het schap staat waar ze vandaan komen.
Hoe worden aardappelen geproduceerd?
Aardappelen teel je niet uit zaad. Speciaal geteelde en gecontroleerde aardappelknollen worden gebruikt als pootaardappel. Pootaardappelen worden tussen maart en mei in kleigrond geplaatst. Na 2 tot 3 weken groeien hieruit planten. Aan deze planten groeien, onder de grond aan de wortels, weer nieuwe aardappelen van hetzelfde ras als de pootaardappel.
Na 3 tot 5 maanden kan er geoogst worden. Na de oogst worden de aardappelen gesorteerd op kwaliteit en opgeslagen in koelcellen. De juiste temperatuur zorgt ervoor dat de aardappelen geen uitlopers krijgen en niet verrimpelen.
Nieuwe aardappelrassen worden gemaakt door ze met elkaar te kruisen. Deze soorten zijn minder gevoelig voor ziekten, hebben een betere smaak, zien er mooier uit, of zijn geschikter voor verwerking tot bijvoorbeeld frites.
Zijn aardappelen gezond?
Aardappelen bevatten koolhydraten, vooral in de vorm van zetmeel. Ook leveren aardappelen vezels, vooral in de schil. Aardappelen bevatten vitamine C en vitamine B6, en in kleinere hoeveelheden ook andere B-vitamines. Daarnaast zit er in aardappelen kalium en in kleinere hoeveelheden ook calcium en fosfor. Tot slot zitten er ook bioactieve stoffen in aardappelen. Er is te weinig onderzoek gedaan om vast te stellen of er een verband is tussen aardappel en het risico op hart-en-vaatziekten en diabetes type 2. Ook is er onvoldoende onderzoek naar het verband met andere zieken.
Wat is het voedingsadvies van aardappelen?
Aardappelen staan in de Schijf van Vijf omdat ze een goede bron zijn van koolhydraten en voedingsstoffen en veel worden gegeten in het Nederlands voedingspatroon. Ze zijn een aanvulling op brood en graanproducten. Lees meer over
brood, graanproducten en aardappelen en vul de
Schijf van Vijf voor jou in voor een voedingsadvies op maat.
Hoeveel aardappelen eten we in Nederland?
Nederlanders eten gemiddeld 64 gram aardappelen en aardappelproducten per dag. Mannen eten meer aardappelen (75 gram) per dag dan vrouwen (53 gram). Gemiddeld eten Nederlanders op 3 dagen in de week aardappelen. Ouderen eten meer aardappels dan jongeren.
Hoe bewaar je aardappelen?
Op aardappelen hoeft geen houdbaarheidsdatum te staan. Gemiddeld zijn ze in huis 2 tot 4 weken houdbaar. Na een tijd bewaren neemt wel de kwaliteit af. De houdbaarheid van aardappelen is te verlengen:
- Aardappelen blijven langer houdbaar op een donkere plaats. Licht bevordert de vorming van de natuurlijke gifstof solanine. Dit is te zien aan groene plekken.
- Bewaar aardappelen op een koele plek, tussen 8 en 10°C. Te hoge temperaturen zorgen voor uitlopers. Van te lage temperaturen krijgen aardappelen een zoete smaak. Aardappelen om te frituren en bakken kun je dus beter niet in de koelkast bewaren. Aardappelen die gebruikt worden om te koken, kunnen wel in de koelkast worden bewaard.
- Door te veel vocht krijgen aardappelen uitlopers en schimmel.
- De kwaliteit controleer je door te kijken en te ruiken. Aardappelen zijn goed als ze een stevige mooie, heldere gele (of rode) huid hebben. Ze zijn minder goed als ze slap, groenverkleuring, uitlopers, beschadigingen, zure geur, blauwe plekken hebben.
Hoelang kun je gekookte aardappelen bewaren?
- Bewaartijd in de koelkast: 2 dagen
- Bewaartijd in de diepvries: 3 maanden
Hoe bereid je aardappelen?
Aardappelen kun je bijvoorbeeld koken (in een laagje water van ongeveer 2 centimeter), pureren, in de oven verwarmen of bakken (na 10 minuten voorkoken) in een vloeibaar vet, zoals margarine uit een knijpfles of olie.
Aardappelen hoeven niet per se geschild te worden, zeker om te bakken en voor ovenbereidingen is schillen niet nodig. Eet aardappelen alleen in de schil als ze vers en onbeschadigd zijn. Gebruik eventueel een scrubhandschoen om de schil van de aardappelen schoon te maken. Of kook de aardappelen in de schil, laat ze dan even ’schrikken’ in ijskoud water als ze gekookt zijn. De schil gaat er dan gemakkelijker af. Snij uitlopers, bruine, beurse en groene plekjes ruim weg.
Koken is wat betreft bereiding minder klimaatbelastend dan oven of frituur. Het minste energie kost bereiden in de magnetron.
Kun je aardappel met schil eten?
Nieuwe, verse aardappelen kun je met schil eten. Maar liggen aardappelen al wat langer of hebben ze een groene schil of uitlopers? Dan kan de aardappel glycoalkaloïden bevatten. Dat zijn plantengifstoffen die kunnen zorgen voor misselijkheid en buikklachten. In zeldzame gevallen zijn de klachten ernstiger, maar dat gebeurt alleen als je er uitzonderlijk veel van binnenkrijgt.
Zie je groene plekken op je aardappelen of hebben ze uitlopers? Dan is het dus beter om ze te schillen en de uitlopers goed te verwijderen.
Kun je veilig aardappelen eten?
Solanine
Soms hebben aardappelen groene plekken of uitlopers. Dit betekent dat de aardappelen de gifstof solanine bevat. Dit is een stof die behoort tot de glycoalkaloïden en kan zorgen voor misselijkheid en buikklachten. Door aardappelen donker te bewaren kan dit voorkomen worden. Wanneer aardappelen tijdens de winter opgeslagen worden kunnen er kiemremmende middelen gebruikt worden. Dit voorkomt de vorming van uitlopers.
Acrylamide
Tijdens het frituren of verhitten van aardappelen in de oven kan de stof acrylamide ontstaan. Deze vermoedelijk kankerverwekkende stof ontstaat vooral als de aardappelen te donker worden gebakken. Door aardappelen en friet goudgeel te bakken krijg je minder van deze stof binnen.
Bestrijdingsmiddelen
Tijdens de teelt en opslag van aardappelen worden bestrijdingsmiddelen gebruikt. Bijvoorbeeld tijdens de teelt om de aardappelziekte phytophtora te voorkomen en kiemremmende middelen tijdens de opslag om de aardappelen goed te kunnen bewaren. Er zijn strenge eisen ten aanzien van het gebruik van bestrijdingsmiddelen en ook hoeveel er maximaal mag achterblijven op het product. Analyses van de NVWA laten zien dat overschijdingen van de maximale limiet nauwelijks voorkomen.
Etiket: waarop kun je letten bij aardappelen?
Eisen ten aanzien van etikettering zijn vastgelegd in de
Warenwet
etikettering.
Kijk naar het online etiket voor meer uitleg over de
verschillende onderdelen van het etiket.
Welke keurmerken staan er op aardappelen?
De volgende keurmerken kun je op aardappelen aantreffen:
Zijn aardappelen duurzaam?
De druk op het milieu is laag bij de Nederlandse aardappelteelt als het gaat om broeikasgassen en landgebruik. Wanneer je de aardappel vergelijkt met andere soortgelijke producten zoals rijst of pasta, dan scoort de milieudruk van de aardappel per kilo product goed.
Voor het telen van biologische aardappelen worden geen chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Bij aardappelen met het On the way to PlanetProof keurmerk wordt onder ander rekening gehouden met het watergebruik tijdens de teelt.
Voor de teelt en de opslag van aardappels is niet veel energie nodig. De opbrengst per hectare is hoog. Bovendien is er voor Nederlandse aardappelen weinig transport nodig.
Hoe kan verspilling van aardappelen worden voorkomen?
Aardappelen staan in de top 5 van meest verspilde
etenswaren in Nederland.
Verspilling is te voorkomen door:
- Aardappelen koel en donker te bewaren zodat ze langer goed blijven. Als er geen koele en donkere plek is dan in de koelkast bewaren. Dat geldt niet voor frietaardappelen.
- De benodigde hoeveelheid af te wegen voor het koken.
- Resten gekookte aardappelen in de koelkast te bewaren en de volgende dag te bakken.
- Aardappelen met schil eten (als ze vers en onbeschadigd zijn)