De Superlijst is er weer. De lijst die sinds 2020 laat zien wat supermarkten doen om mensen gezonder te laten kiezen. Het aanbod klopt niet: de meerderheid is ongezond en valt niet binnen
de Schijf van Vijf. Terwijl het dé eetomgeving is met een gigantische potentiële
impact op het verbeteren van de volksgezondheid. Supermarkten hebben de troef in
handen, maar doen er niets mee.
De
Superlijst brengt wel iets teweeg. We zien voor het
eerst dat de meerderheid van de supermarkten een doelstelling zet om het
aandeel Schijf van Vijf in de verkoop te vergroten. Lidl deed dit als eerste in
2022 en nu hebben ook Aldi, Dirk, Ekoplaza en Jumbo doelstellingen. Hoewel
Ekoplaza en Jumbo zich daarbij wel beperken tot hun huismerk.
Maar ondanks dat er doelstellingen zijn, blijft de beweging erg
klein, net zoals het aanbod producten dat in de Schijf van Vijf past. Eerder onderzoek van de Wageningen Universiteit wees al uit dat 80% van het aanbod in de supermarkt ongezond is. Frisdranken worden nog volop gepromoot en kindermarketing blijft hardnekkig in
stand gehouden. Volgens de Superlijst is 83% van de folderaanbiedingen ook ongezond.
![]()
In de ranglijst is een score toegekend aan doelen en rapportage, assortiment, aanbiedingen en winkelinrichting. Dat zijn de knoppen waar een supermarkt aan kan draaien.
Te vrijblijvend
Het Voedingscentrum vindt de Superlijst een prijzenswaardig
initiatief van Questionmark, in samenwerking met de gezondheidsfondsen Diabetes
Fonds, Hartstichting, Maag Lever Darm Stichting en Nierstichting. We hadden
zeker gehoopt dat supermarkten hiermee de noodzaak extra zouden voelen om in
beweging komen.
Al in 2018 maakten supermarkten binnen het
Nationaal Preventieakkoord afspraken met de overheid om gezond eten en drinken
te stimuleren. Dit blijkt dus te vrijblijvend. Ook bij de Nationale Aanpak Productverbetering (NAPV) zien we dat je het niet aan de markt over kunt laten.
Bij de laatste metingen bleek er maar mondjesmaat verbetering te zijn.
Tijd voor lef
Supermarkten doen nog weinig, toch zie je wel van alles
gebeuren bij bedrijfsrestaurants, restaurants in ziekenhuizen, schoolkantines, enzovoorts.
Al gaat het ook hier nog langzaam, steeds meer mensen in dit soort
eetomgevingen steken wél hun nek uit. Zij maken van de gezonde en duurzame
keuze de makkelijke. Je ziet dat ze zich over zorgen heen zetten, zoals klandizie
kwijtraken of winst verliezen. Ze tonen lef. En dan uiteindelijk blijkt het
vooral veel te brengen. Lees bijvoorbeeld de
ervaringsverhalen rondom gezonde schoolkantines. We zijn er als Voedingscentrum van overtuigd
dat we mensen pas écht gezonder krijgen in een omgeving die ze daarbij helpt.
Politiek kan ook meer doen
Uiteindelijk heeft de politiek een nog grotere troef in
handen dan de supermarkten, door de vrijblijvendheid eraf te halen. Om zo
mensen te geven waar ze recht op hebben: een gezond leven op een gezonde
planeet. Ook
is inmiddels duidelijk dat
de verwachting is dat het percentage inwoners van Nederland met overgewicht zal oplopen tot 64% in 2050 als we geen maatregelen
nemen.
Gelukkig houdt de regering een initiatief als
schoolmaaltijden in stand, zodat kinderen niet meer zonder eten hoeven te
leren.
Tegelijkertijd worden we geconfronteerd met bezuinigingen op preventie
waardoor de organisaties die nu werken aan voorkomen van ziekten minder
slagkracht hebben. Zeker als de supermarkten (en industrie) hun
verantwoordelijkheid niet nemen en consumenten steeds dwingender verleiden tot
het maken van ongezonde keuzes.
Inzet Voedingscentrum
Petra Verhoef, directeur van het Voedingscentrum: "Onze jarenlange inzet om eetomgevingen gezonder te maken, werpt op veel plekken vruchten af. We zien bijvoorbeeld een grote verschuiving naar gezonder en duurzamer eten en drinken bij scholen en kinderopvang. Maar alle cijfers laten weer zien dat de leefomgeving niet als vanzelf gezonder wordt en dat grote spelers heel langzaam bewegen en weinig lef tonen. Wij blijven dan ook met de ministeries in gesprek, om de noodzaak van politiek ingrijpen continu op de agenda te houden. Wij pakken ondertussen ook onze rol en verantwoordelijkheid om consumenten weerbaar te maken en voedselvaardig, want de realiteit is dat je dag in dag uit weerstand moet bieden aan ongezonde verleidingen en marketing waar miljarden in omgaan. Ook blijven we ons natuurlijk inzetten voor de gezonde en duurzame supermarkt. We willen graag met ze meedenken over de aanpak en oplossingen."