Een voedselkeuzelogo: waarom het ingewikkelder is dan je denkt

Dit is een oude column uit 2019. Bekijk ons laatste standpunt over Nutri-score.

Er is de afgelopen maanden veel discussie over het invoeren van een voedselkeuzelogo. Het lijkt zo eenvoudig. Je loopt door de supermarkt en ziet aan de logo’s meteen of iets gezond is of niet. Denk bijvoorbeeld aan een rode kleur op een zakje snoep of een A’tje op een gezond product. In verschillende Europese landen gebruiken ze al langer een voedselkeuzelogo. Maar een van deze voedselkeuzelogo’s overnemen in Nederland is ingewikkelder dan je denkt.

Op dit moment lopen 2 discussies over het 'juiste' voedselkeuzelogo door elkaar. Dat maakt het verwarrend. Hoe het logo eruit ziet (de 'voorkant') en op basis van welke criteria een product een bepaald logo krijgt ('de achterkant'), zijn 2 verschillende dingen.

Waarom een voedselkeuzelogo?

Een voedselkeuzelogo maakt het mogelijk om snel te checken hoe gezond een product is. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ziet zo’n duidend logo dan ook als nuttig onderdeel van een pakket maatregelen om de gezonde keuze de makkelijke keuze te maken. Met het Nationaal Preventie Akkoord (2018) zijn de eerste stappen gezet naar zo’n geïntegreerd pakket maatregelen, waarbij er ook aandacht is voor een hernieuwde invoering van een voedselkeuzelogo.

Waar moet een nieuw voedselkeuzelogo aan voldoen?

In 2016 heeft ministers Schippers namelijk afstand gedaan van het toenmalige ‘Vinkje’ voedselkeuzelogo. Dit logo bleek verwarrend voor consumenten. In het Preventie Akkoord is de wens geuit om uiterlijk in 2020 in Nederland te komen tot één breed gedragen logo dat begrepen wordt door alle consumenten. Waar moet een goed logo aan voldoen?

Dit zijn de voorwaarden die gesteld zijn in het Preventie Akkoord:

• Het logo moet nadrukkelijk aansluiten bij de manier waarop mensen hun keuzes maken, begrijpelijkheid voor de consument is daarbij leidend.
• De criteria van de Schijf van Vijf worden uitdrukkelijk verwerkt.
• De Europese ontwikkelingen met betrekking tot voedselkeuzelogo’s worden meegenomen in de ontwikkeling van het Nederlandse logo.

Hoe verloopt het proces?

Het ministerie van VWS neemt voortvarend de regie in de besluitvorming rondom een Nederlands voedselkeuzelogo. Dit wordt gedaan in een zorgvuldig opgezet proces, waarbij het RIVM en Voedingscentrum nauw betrokken zijn. Zo zijn er werkgroepen aan de slag met experts in consumentengedrag en voeding. Zij vergelijken bestaande logo’s en bezoeken diverse landen die al een voedselkeuzelogo hebben. Stakeholders (van CBL en FNLI, tot Consumentenbond en Gezondheidsfondsen) worden elke paar maanden gehoord.

Welke voedselkeuzelogo’s komen in aanmerking?

Bestaande logo’s waar uitvoerig naar gekeken wordt zijn het verkeerslicht (UK), Nutriscore (Frankrijk, België) en Keyhole (Scandinavië). Veel Europese landen denken momenteel ook na over een logo.

We zien dat in Nederland een aantal partijen voorkeur heeft voor het Nutriscore voedselkeuzelogo. Het Voedingscentrum heeft geen voorkeur voor de vorm. Elk logo heeft zijn voor- en nadelen, die goed bestudeerd moeten worden. Simpelweg een logo van een ander land overnemen, inclusief onderliggende criteria, kan soms vervelende gevolgen hebben.

In België is bijvoorbeeld het Nutriscore-systeem ('ABCDE-systeem') overgenomen uit Frankrijk. Maar het Nutriscore-systeem strookt niet met de criteria van de Belgische Voedingsdriehoek. Zo zijn er koekjes die een A krijgen, terwijl een gezond product zoals olijfolie dat niet krijgt. Dat is verwarrend voor de consument. Wil je een logo-systeem laten aansluiten bij de voorlichting in Nederland, dan zul je dus kritisch naar de achterliggende criteria moeten kijken en deze waar nodig aanpassen.

Wat zijn de uitdagingen?

Het Voedingscentrum ziet een aantal uitdagingen in het proces:

• Is het voedselkeuzelogo voor iedereen goed te begrijpen en stelt het mensen daadwerkelijk in staat om op basis van het logo een gezonde(re) keuze te maken? Hierbij denken wij ook aan consumenten met minder gezondheidsvaardigheden.
• Hoe zorg je ervoor dat het gekozen logo op alle verpakkingen komt? Bij het Vinkje was er bijvoorbeeld verwarring over producten die géén logo hadden. Was het omdat ze ongezond waren, of omdat de fabrikant niet meedeed? Deze verwarring moeten we voorkomen.
• Laat het logo zien wat volgens de richtlijnen in Nederland gezonde producten zijn, of laat het logo zien wat binnen één productgroep een gezondere keuze is? Of kan dat allebei in één logo? Het Vinkje heeft laten zien dat een logo op zowel gezonde producten uit de Schijf van Vijf én op relatief gezondere keuzes moeilijk te begrijpen is. “Is ketchup opeens gezond? Nee, maar de ketchup met dit logo is gezonder dan andere ketchups”.
• Worden voedingsmiddelen die in de Schijf van Vijf staan ook als het meest gezond ingedeeld bij alle voedselkeuzelogo’s? En voor voedingsmiddelen die niet in de Schijf van Vijf staan: maakt het logo voldoende duidelijk dat deze keuze niet de meest gezonde keuze is?
• Tot slot, hoe sluit je aan bij de wens van producenten om een verpakking in meerdere landen te kunnen gebruiken? Een Europees of wereldwijd systeem zou fantastisch zijn. Welke mate van afwijking t.o.v. je eigen landelijke richtlijnen wil je accepteren? Welke mate van afwijking is voor de consument geen probleem en wanneer wordt het verwarrend?

Hopelijk geeft dit meer inzicht in het proces en uitdagingen rond een voedselkeuzelogo. Wordt vervolgd!

Gerda Feunekes

Directeur Voedingscentrum