Kijk je naar een gemiddeld eetpatroon, dan hebben sterk bewerkte producten een hogere klimaatimpact dan minder bewerkte producten. Sterk bewerkte producten zijn bijvoorbeeld snoep, snacks en frisdrank. Ze leveren vaak weinig gezonde vetten, eiwitten, vezels, vitamines en mineralen en veel calorieën. Het zijn vaak producten die je dus qua voedingswaarde eigenlijk niet nodig hebt. Door deze producten vaker te laten staan, draag je bij aan je eigen gezondheid en het milieu.
Over het algemeen is kiezen voor minder bewerkt eten en zelf koken met verse producten een goede vuistregel als je gezonder en duurzamer wilt eten. Maar bewerkingen kun en hoef je niet helemaal te mijden. Bijna alle producten die we kopen zijn in de weg van land naar het bord op één of andere manier (een beetje) bewerkt. Groente, fruit en peulvruchten kunnen bijvoorbeeld worden ingemaakt, bevroren of gedroogd. Melk wordt gepasteuriseerd en kraanwater gefilterd. Deze bewerkingen maken producten langer houdbaar en veiliger. Ook kaas, gebrande noten en volkorenbrood zijn bewerkte producten.
Soorten bewerking en het effect op het milieu
Voordat een product van boer tot bord is gekomen, heeft het allerlei stappen in de voedselketen ondergaan. Deze stappen dragen allemaal bij aan de klimaatimpact van een voedingsmiddel. Globaal gezien vindt met afstand de grootste belasting plaats tijdens de landbouwfase. Het bewerken in een fabriek heeft maar een klein aandeel. Ook voedselverliezen in de bij het verpakken levert een bijdrage. Bewerkte producten hebben vaak meer verpakking dan onbewerkte producten.
Als er minder stappen en bewerkingen in een keten zijn, dan scheelt dat energie en transport. Maar het bewerken van voedsel kan ook juist bijdragen aan het voorkomen van voedselverliezen.
![]()
Bewerking van groente zoals spinazie en sperziebonen tot conserven (blik, glas) en diepvries leidt tot een iets hogere klimaatimpact ten opzichte van verse producten. Maar die impact is lager in vergelijking met ingevlogen groente of als deze uit een met aardgas verwarmde kas komen.
Daarom kan het gunstig zijn om groenten zoals bijvoorbeeld spinazie of sperziebonen toch te bewerken. Het verpakken van groente heeft ook milieu-impact, maar kan ook erg nuttig zijn, omdat je daarmee voedselverspilling kan voorkomen.
Ultrabewerkte producten
Er bestaat ook een categorie van producten die sterk bewerkt zijn en die per portie vaak meer calorieën, suiker, verzadigd vet en zout bevatten en minder vitamines, mineralen en vezels dan minder bewerkte producten. Dit noemen we ultrabewerkte producten of ultra-processed foods. Dat zijn producten uit een fabriek, die gemaakt zijn met additieven, waaronder vaak zout, suiker, vetten, gehydrolyseerd eiwit, gemodificeerd zetmeel en E-nummers. Voorbeelden hiervan zijn producten die buiten de Schijf van Vijf staan, zoals chips, pizza of snoep.
Maar ook producten binnen de Schijf van Vijf kunnen in deze categorie vallen, zoals volkorenbrood uit de supermarkt en halvarine. De mate van bewerking laat zich dus niet helemaal 1 op 1 vertalen naar gezond of ongezond. En ook qua duurzaamheid is het niet zwart-wit.
In veel snacks, kant-en-klaar producten en gebak zitten dierlijke ingrediënten, zoals room, vlees, kaas en kippenei-eiwit. Deze hebben vergeleken met plantaardige ingrediënten een hoge milieu-impact. De milieu-impact van de ingrediënten is dan ook belangrijker voor de milieu-impact van het gehele product dan de mate van bewerking. Daarom hebben ook kant-en-klare plantaardige vleesvervangers (vaak ultrabewerkte producten) een kleinere milieu-impact dan bijvoorbeeld een stuk onbewerkt vlees.
Kant-en-klaarmaaltijden kosten meestal meer energie en broeikasgassen dan wanneer je de maaltijden zelf maakt van verse ingrediënten. Over het algemeen hebben sterk bewerkte producten wel een hogere klimaatimpact dan minder bewerkte voedingsmiddelen. Maar er zijn enkele uitzonderingen zoals bijvoorbeeld kant-en-klare vleesvervangers ten opzichte van onbewerkt vlees.
Voor je gezondheid en duurzaamheid maak je de meeste winst door producten die je voor je gezondheid niet nodig hebt, zoals snacks, snoep, frisdrank en alcohol, vaker te laten staan.