Ervaringsverhaal OBS Harlekijn: 'Het is een cadeautje voor de kinderen'

OBS Harlekijn in Venlo verstrekt sinds schooljaar 2022-2023 een gezonde schoollunch aan alle overblijfkinderen. Ze doen mee met het schoolconcept De Gezonde Basisschool van de Toekomst waarin een gezonde leefstijl in het onderwijs wordt geïntegreerd. Hoe bevalt het de Harlekijn om een schoollunch te verzorgen? Schoollunchcoördinator Mieke Peeters deelt de ervaringen met het Voedingscentrum.

Wat was de aanleiding om te starten met de verstrekte schoollunch?

We zagen dat een collega-school ermee begon en dat was voor ons ook een logische volgende stap. Het onderwerp gezondheid, gezonde voeding en beweging omarmen we al jaren. In al onze groepen is er tijdens de les ook aandacht voor. Denk aan smaaklessen, samen met de kinderen moestuinieren en uitstapjes naar de boer om te zien hoe groente en fruit verbouwd wordt. Kinderen vinden het leuk om te zien hoe bijvoorbeeld een wortel zomaar uit de grond komt en dat je die dan ook nog kunt eten. En een beetje zand maakt dan niet uit. Maar de lunch was iets waar we geen vat op kregen, tot nu.

Hadden jullie eerder al een voedingsbeleid over eten en drinken op school?

We hadden wel een gezond voedingsbeleid, maar dat was heel lastig te handhaven. We verzandden vaker in discussies over wat gezond betekent. Crackers mogen die bijvoorbeeld? En water? Het begint met: mag er een blaadje munt in? En dan wordt ranja ook geopperd. Dat vonden we lastig: wat mag niet en wat mag wel. Het verstrekken van de gezonde schoollunch was een mooie gelegenheid voor ons om alle kinderen een gezonde lunch aan te bieden.

Hoe is de invoering gegaan?

Het is eigenlijk stapsgewijs gegaan. Eerst zijn we als school overgestapt op alleen water drinken, daarna van koekje naar fruit en groente. De lunch brachten de kinderen zelf mee. Toen was de tijd rijp om de verstrekte schoollunch eerst bij groep 1 t/m 4 in te voeren en later bij de andere groepen. Kleine kinderen kun je makkelijker meekrijgen, die beginnen net. Draagvlak hadden we al door de inhoud van de lessen, we waren al volop met een gezonde leefstijl bezig. Omdat we eerst bij de jongere kinderen zijn begonnen heeft de hele school intern kunnen wennen aan het idee. Vrij snel hebben we het verder uitgerold naar groep 5 t/m8.

De ouders hebben we het schriftelijk laten weten, vanuit het idee dat het al een gegeven was. Tijdens een infomarkt waar alle ouders op afkwamen, hebben we de cateraar uitgenodigd en de lunch die de kinderen krijgen, laten zien. Op die manier hoopten we bij ouders nog meer bewustwording te creëren. De meeste ouders waren zich er al van bewust dat het goed is wat wij doen. De meeste kinderen zijn enthousiast en vinden het heerlijk om te kunnen en mogen kiezen. Samen eten is iets heel sociaals. Iedereen is gelijk omdat ze hetzelfde krijgen, niet meer die verschillende broodtrommels.

Is er weerstand geweest?

In de bovenbouw merk je dat ouders en ook kinderen een stempel drukken, die zijn al meer gevormd. Daarom zijn er nog steeds kinderen die hun eigen lunch meenemen. Die ouders willen zelf bepalen wat hun kind eet. Overigens is dat een handje vol. Kinderen verplicht op school laten blijven was voor ons een stap te ver. Ook omdat ouders betalen voor het overblijven. Als je het zou verplichten, dan zouden ze met de hakken in het zand kunnen gaan.

Chocoladepasta, hagelslag, koekjes en pakjes drinken, dat mag niet meer bij de eigen lunch. Als overblijfouders zien dat kinderen wel zoiets dergelijks mee hebben, wordt daar iets van gezegd en dan kijkt de schoollunchcoördinator wat zij ermee doet richting de ouders. De kinderen die een eigen lunch bij zich hebben, mogen ook iets pakken van de gezonde schoollunch. En straks zeggen ze misschien: ‘ik breng helemaal niets meer zelf mee, want op school hebben we al een lunch’.

Je hebt in de bovenbouw ook kinderen die denken dat ze het niet lusten. Maar als ze zien dat er van alles tussen zit wat ze wel lusten, dan gaan ze misschien wel meedoen. Op deze manier dwingen we niemand. En de jonge kinderen groeien tijdens hun hele basisschooltijd op met een gezonde schoollunch. Het idee was dat over 4 jaar alle groepen mee gaan doen, maar dat gaat nu in een versneld tempo.

Hoe wordt de lunch georganiseerd?

Wij hebben gekozen voor een cateraar. Dat ontzorgt de school, uitbesteden is soms wel zo fijn. De cateraar bezorgt de lunch ook. Bij het samenstellen van de lunch houdt de cateraar rekening met de adviezen van het Voedingscentrum.

We hebben zelf een interne coördinator die het aanspreekpunt is voor ouders, collega’s en de cateraar. Een externe projectleider van de gemeente heeft geholpen bij de opstartfase. Hij heeft meegedacht over de financiën en organisatie. Pedagogisch medewerkers, stagiaires en hulpouders helpen met het klaarzetten van de lunch.

Hoe financieren jullie de verstrekte schoollunch?

We krijgen de komende 4 jaar subsidie vanuit de gemeente, provincie en het rijk. De lunch is gemiddeld 2,60 euro per kind per dag. Voor het hele pakket (lunch en beweegactiviteit) is het ongeveer 4,50 euro per kind per dag. De ouders betalen zelf ook een deel van het geheel, namelijk 1,75 euro. Bij sommige gemeenten is het mogelijk om hier een financiële bijdrage voor aan te vragen. Je kunt contact opnemen met een Gezonde Schooladviseur of JOGG regisseur binnen jouw gemeente om de mogelijkheden te bespreken.

Wat hebben jullie zien ontstaan tijdens de lunch?

Dat is het mooie van hetzelfde aanbod; zien eten doet eten. Regelmatig leren ze hier gezonde dingen eten die ze niet kennen vanuit huis. Dat is een mooie winst: de gelijkheid, ieder kind krijgt de kans om te lunchen uit een gezonde broodtrommel. Kinderen leren hier kiezen uit een gezond aanbod, maar niet alles staat in de Schijf van Vijf. Er zitten dagkeuzes bij die prima passen binnen een gezond eetpatroon. De lunch is dan tegelijkertijd ook een leermoment, de gezonde keuze wordt gestimuleerd.

Waar liggen de uitdagingen?

Voor een coördinator kost het veel tijd. Je bent van 11.30 uur tot 14.00 uur bezig met de organisatie. Denk aan vragen beantwoorden van pedagogisch medewerkers en ouders, in klassen checken of het loopt, alle producten in de koelkast zetten en achteraf evalueren hoe de lunch ging. Een coördinator vrijmaken is echt een voorwaarde om het te laten slagen. En het liefste heb je iemand die de school goed kent en contact heeft met de ouders. Zoals een onderwijskracht, onderwijsassistent of een conciërge.

Tips voor andere scholen die een verstrekte schoollunch willen?

Vertrek vanuit het uitgangspunt is ‘Wat is goed voor kinderen?’ Begin eenvoudig bij bijvoorbeeld groep 1 t/m 4. Kijk eerst hoe dat gaat en geef iedereen even de kans om aan het idee te wennen. Het is belangrijk om het personeel mee te krijgen, het moet voldoende draagvlak hebben binnen de school. Zorg voor voldoende hulp en vrijwilligers. Ga eens kijken bij hoe andere scholen het doen en wissel ervaringen uit. En uiteindelijk is het een kwestie van ‘Gewoon doen!’ Het levert ontzettend veel op. Het is een cadeautje voor de kinderen: het zorgt voor kansengelijkheid. Dit gun je elk kind!