Antibioticaresistentie

Omschrijving

Alle mensen dragen bacteriën bij zich. De meeste zijn nuttig voor ons, ze helpen bijvoorbeeld om ons voedsel te verteren. Maar van sommige bacteriën kunnen we ziek worden. Om weer te herstellen is soms antibiotica nodig. Antibiotica zijn medicijnen die bacteriën doden of remmen in de groei. Dit helpt het lichaam om te genezen.

Een belangrijk nadeel van antibiotica is dat bacteriën er ongevoelig voor kunnen worden. We noemen dat resistentie. Hoe vaker je antibiotica gebruikt, hoe groter de kans dat bacteriën resistent worden. Infecties met antibioticaresistente bacteriën (AMR) zijn moeilijker te behandelen. Bacteriën die resistent zijn tegen de belangrijke antibiotica of tegen meerdere antibiotica noemen we Bijzonder Resistente Micro-organismen (BRMO). 

Resistente bacteriën in Nederland

Resistente bacteriën komen overal op de wereld voor, maar niet overal in dezelfde mate. In landen waar veel antibiotica worden gebruikt, zoals in Zuid-Europa, komen infecties door resistente bacteriën vaker voor. In Nederland komen relatief minder antibioticaresistente bacteriën voor bij mensen, dan in de meeste andere landen. Dit komt omdat je in Nederland alleen antibiotica kunt krijgen als een arts dat voorschrijft.

Resistente bacteriën komen ook voor bij veel varkens, kalveren en pluimvee. Een voorbeeld hiervan is de ziekenhuisbacterie MRSA (Methicillineresistente Staphylococcus aureus). Deze bacterie kan voorkomen bij mensen die intensief contact hebben met vee. Een ander bekend voorbeeld zijn de ESBL-producerende bacteriën  (Extended Spectrum Beta-Lactamase). 

Besmetting met antibioticaresistente bacteriën

Mensen kunnen via verschillende routes in aanraking komen met antibioticaresistente bacteriën. Je kunt besmet raken door direct contact met dieren of via andere mensen, bijvoorbeeld in het ziekenhuis of op reis naar het buitenland. Via het voedsel is besmetting ook mogelijk. Bijvoorbeeld via rauw vlees van dieren (bijvoorbeeld varkens, runderen, kippen of vissen) die resistente bacteriën bij zich dragen. Hoe groot het aandeel via voedsel is, weten we niet. Experts geven aan dat dit waarschijnlijk relatief klein is ten opzichte van andere routes zoals met name de zorg. 

Resistentie in de dierhouderij 

Resistentie in de dierhouderij kan beperkt worden door antibiotica alleen toe te dienen als een dier ziek is. Verder mogen enkele antibiotica die nog wel helpen tegen ziekmakende bacteriën bij mensen niet aan vee worden gegeven en andere soorten alleen door de dierenarts. Het gebruik van antibiotica in de dierhouderij is de laatste jaren flink afgenomen, en het streven is om dit nog verder terug te dringen.

Gezondheidseffecten

De meeste mensen merken er niets van als ze antibioticaresistente bacteriën bij zich dragen. Pas als iemand een infectie krijgt die is veroorzaakt door een antibioticaresistente bacterie, kunnen problemen ontstaan. De infectie is dan namelijk niet zo eenvoudig te behandelen met antibiotica. Er moeten verschillende soorten antibiotica worden uitgeprobeerd om te ontdekken welke helpt. In het ergste geval werkt geen enkel antibioticum meer.  

Veiligheid

Op of in levensmiddelen kunnen bacteriën zitten. Deze hoeven niet ziekmakend te zijn, maar kunnen wel eigenschappen hebben zodat ze resistent zijn tegen antibiotica. Antibioticaresistente bacteriën die in voeding zitten hoeven je dus niet ziek te maken.

Er is wetgeving om te voorkomen dat er ziekmakende bacteriën, zoals salmonella of campylobacter op of in ons voedsel terecht komen. Er is geen wet die verbiedt dat bacteriën met antibioticaresistente eigenschappen op of in ons voedsel mag voorkomen.

Waarin kunnen antibioticaresistente bacteriën zitten?

Antibioticaresistente bacteriën kunnen aanwezig zijn in met name rauw vlees van kip en kalkoen. Maar ook in rauw vlees van varken en rund. Bijvoorbeeld rauwe vleesproducten als filet américain of ossenworst kunnen besmet zijn met antibioticaresistente bacteriën. Ze zijn ook gevonden in verse kruiden, op rauwe groente en op rauwe vis. Bijvoorbeeld omdat vanuit het milieu deze resistente bacteriën op de groente terecht komen.

Rol van voeding bij het verspreiden van antibioticaresistente bacteriën

Voeding speelt een rol in de overdracht en verspreiding van antibioticaresistente bacteriën. Hoe dit precies verloopt en hoe groot deze rol is, is nog niet helemaal duidelijk. Wel speelt goede hygiëne een belangrijke rol. Want antibioticaresistente bacteriën kunnen zich net als ‘gewone’ bacteriën gemakkelijk via voedsel of van mens op mens verspreiden.

Voedingsadvies

Het vermijden van antibioticaresistente bacteriën is niet altijd mogelijk. Om het risico op besmetting via voedsel te verkleinen gelden de volgende adviezen:

• Was je handen regelmatig. Zeker voordat je gaat koken, nadat je rauw vlees hebt aangeraakt en na gebruik van het toilet.
• Was je keukengerei direct na gebruik met heet water en afwasmiddel.
• Voorkom kruisbesmetting. Prik niet met hetzelfde bestek in rauw vlees en daarna in gaar eten. Gebruik nooit dezelfde snijplank voor rauw vlees en daarna voor gaar eten of groente.
• Bak vlees goed gaar.
• Spoel groente en fruit grondig af onder stromend water, zeker als het rauw gegeten wordt.

Duurzaamheidsaspecten

Dieren uit de biologische sector krijgen over het algemeen minder vaak antibiotica. De leefomstandigheden van het dier zijn er op gericht om de natuurlijke weerstand zoveel mogelijk te bevorderen. In biologische producten worden ook antibioticaresistente bacteriën gevonden. In vlees zijn de aantallen vaak wel lager.

Producten uit de biologische sector zijn te herkennen aan het Europees biologisch-keurmerk, het Demeter-keurmerk of het EKO-keurmerk.

Meer informatie