Biologisch

Wat is biologisch?

Bij de productie van biologisch voedsel wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met milieu en dierenwelzijn. In allerlei voorschriften en eisen is vastgelegd wat daaronder wordt verstaan. In Nederland moeten biologische producten aan de Europese Verordening voor biologische productie voldoen. Het instituut Skal controleert of de voorschriften worden nageleefd.

Eisen aan de biologische productie

• Veehouders gebruiken biologisch voer voor hun dieren.
• Veehouders hebben een diervriendelijke werkwijze: ze geven hun dieren meer ruimte dan in de gangbare veehouderij gebruikelijk is.
• Dieren krijgen over het algemeen minder vaak antibiotica. De leefomstandigheden van het dier zijn erop gericht om de natuurlijke weerstand zoveel mogelijk te bevorderen. 
• Boeren gebruiken geen genetische modificatie. Het gebruik van genetisch gemodificeerde ingrediënten, enzymen en diervoer is uitgesloten. Dit wordt in strijd geacht met het natuurlijke karakter van de biologische landbouw.
• Gewassen worden uitsluitend geteeld op grond en bijvoorbeeld niet op water of op een kunstmatige ondergrond zoals steenwol. Het aantal dieren dat wordt gehouden is in evenwicht met het grondoppervlak. De mest moet kunnen worden gebruikt op het eigen land of op land van andere boeren in de streek zodat er geen mestoverschot ontstaat.
• De natuurlijke kringloop wordt in stand gehouden. Mest wordt verspreid over het land en zorgt voor voedingsstoffen voor de gewassen. Zo kan er op het land voedsel voor de mensen groeien en voer voor het vee. Niet-gemengde bedrijven als akkerbouwbedrijven of varkenshouderijen werken met elkaar samen om een kringloop te vormen: de mest van het veebedrijf gaat naar het akkerbouwbedrijf en het akkerbouwbedrijf levert weer stro en voer aan het veebedrijf.
• Biologische gewasbescherming bestaat uit de combinatie van het inzetten van natuurlijke vijanden (denk aan sluipwespen), bestrijdingsmiddelen van natuurlijke oorsprong en mechanische bestrijding, zoals het wieden van onkruid. 
• Sommige boeren gebruiken rassen die minder gevoelig zijn voor plagen en ziekten.
• Boeren wisselen verschillende soorten gewassen op een stuk land af: wisselteelt. Wanneer er een plaag is helpt het op deze manier om gewassen te planten die minder gevoelig zijn voor plagen. De plaag verdwijnt dan weer.

Naast biologische landbouw bestaat er biologisch-dynamische landbouw. Deze kent een aantal aanvullende eisen. Lees meer over biologisch-dynamische landbouw.

Eisen voor biologische verwerking

• Biologische producten met meerdere ingrediënten (samengestelde producten) mogen niet-biologische ingrediënten bevatten als de biologische niet goed beschikbaar zijn. Maximaal 5% van de ingrediënten mag niet-biologisch zijn. Biologische wijn is wel altijd helemaal biologisch.
• Verwerkers gebruiken geen chemische kleur-, geur-, en smaakstoffen. De ingrediënten zijn zoveel mogelijk biologisch. Alleen technologisch onmisbare E-nummers van natuurlijke oorsprong zijn toegestaan. Welke dat precies zijn, kun je nalezen in bijlage V, deel A van de Europese Verordening. Sommige stoffen in deze lijst worden als ingrediënten beschouwd. Als ze niet-biologisch zijn, is er dus ook maximaal 5% in het eindproduct toegestaan.
• Bij de productie worden zo min mogelijk proceshulpstoffen gebruikt. Dit zijn stoffen die niet in het product zelf zitten, maar worden gebruikt bij de productie, bijvoorbeeld om de structuur van een product te veranderen. Bij de biologische productie zijn alleen hulpstoffen toegestaan die technologisch onmisbaar zijn. Zo mag biologische suiker niet gebleekt worden. Bij de productie van biologisch brood mag gebruik gemaakt worden van niet-genetisch gemodificeerde enzymen.
• Producten worden niet doorstraald om ze langer houdbaar te maken. De biologische sector wijst dit af, omdat deze methode niet natuurlijk wordt geacht.
• Biologische kant-en-klare vlees- en zuivelvervangers mogen niet verrijkt worden met micronutriënten zoals calcium. Dat is alleen toegestaan als het technologisch noodzakelijk is of als het product anders niet voldoet aan voedingsvoorschriften.
• Wil je meer weten over de eisen aan dierenwelzijn in de biologische veehouderij? Ga dan naar onze Boodschappenhulp Dierenwelzijn.  

Hoe herken je biologische producten?

Biologische producten zijn in de winkel herkenbaar aan de volgende keurmerken op het etiket:

• EKO 
• Europees biologisch 
• Demeter (voor biologisch-dynamische landbouw) 

Is biologisch voedsel gezonder?

In het algemeen is niet aangetoond dat biologisch voedsel gezonder is dan gangbaar voedsel. Er worden soms verschillen in samenstelling gemeten tussen biologische en gangbare producten, maar een gezondheidseffect is daarvan niet te verwachten.

Verschillen in samenstelling

In sommige biologische producten zijn hogere gehaltes gemeten aan vitamine C, mineralen en bioactieve stoffen. Ook kan de vetzuursamenstelling van biologische melk en vlees anders zijn. Het bevat meer meervoudig onverzadigde vetzuren (omega-3). Het gaat om kleine verschillen, daarom lijkt het niet waarschijnlijk dat hierdoor een gezondheidsvoordeel ontstaat.

Er zijn studies die een relatie laten zien met het eten van biologisch voedsel en gezondheidsaspecten, zoals eczeem en overgewicht. Het is alleen onduidelijk of dit komt door het biologisch eten of omdat mensen die biologische producten eten over het algemeen gezonder leven.

Gezond eetpatroon niet afhankelijk van 1 product

Verder bepaalt niet één product, maar de samenstelling van het totale pakket eten en drinken dat je neemt, hoe gezond je eetpatroon is. Voor je gezondheid is het niet noodzakelijk om biologisch te eten. Als je op bepaalde duurzaamheidsaspecten wilt letten, kunnen biologische producten een goede keuze zijn.

Is biologisch voedsel duurzamer?

Het is moeilijk om één antwoord te geven op de vraag of biologisch voedsel duurzamer is. Dat hangt namelijk af waar je naar kijkt.

Uit onderzoeken naar de effecten van biologische landbouw in vergelijking met reguliere landbouw blijkt:

• De biodiversiteit op en om de boerderij is hoger.
• Het dierenwelzijn is beter en er wordt minder antibiotica toegediend.
  
• Er wordt geen kunstmest gebruikt.
  
• Er komen minder resten van chemische bestrijdingsmiddelen in het milieu.
  
• De broeikasgasuitstoot en het energieverbruik verschilt per product.
  
• Het landgebruik kan hoger zijn, door een lagere opbrengst per hectare.
  

Dierenwelzijn

Op het gebied van dierenwelzijn scoort de biologische veehouderij beter. De dieren hebben meer ruimte en mogelijkheden om hun natuurlijk gedrag uit te oefenen. Daarnaast leven melkkoeien en zeugen langer. Pluimvee is van langzaam groeiende rassen en vleeskuikens overlijden minder vaak vroegtijdig.

Broeikasgasuitstoot

In de biologische melkveehouderij is de uitstoot van broeikasgassen per liter melk ongeveer 10% lager dan bij reguliere melkveebedrijven. In de biologische akkerbouw is de broeikasgassenuitstoot vergelijkbaar of licht hoger. In de biologische groenteteelt op vollegrond (groenteteelt op akkers) ligt de uitstoot 28% hoger per kilogram product.

Energieverbruik

Het energieverbruik van biologische melkveebedrijven ligt per hectare ongeveer 50% lager dan van reguliere bedrijven. Bij biologische akkerbouw is dit per hectare ongeveer 35% lager en in de biologische groenteteelt op vollegrond is dit 10% lager.

Per kilo opbrengst is het energieverbruik in biologische akkerbouw en vollegrondsgroente hoger. Daarbij zijn de verschillen tussen gewassen erg groot. Het energieverbruik van biologische melkveebedrijven ligt ook lager wanneer deze uitgedrukt wordt per liter melk.

Opbrengst

Bij biologische landbouw kan de opbrengst per hectare 13 tot 34% lager zijn dan bij reguliere landbouw. Maar onder ideale omstandigheden is de opbrengst vergelijkbaar.

Is biologisch voedsel veiliger?

Over het algemeen zijn biologische producten en niet-biologische producten even veilig. Ze moeten aan dezelfde voedselveiligheidseisen voldoen.

Er zijn wel wat verschillen, positief én negatief:

• In biologische producten worden minder resten bestrijdingsmiddelen gevonden en wordt er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van natuurlijke bestrijding.
• Biologisch gehouden dieren kunnen naar buiten. Dat is natuurlijk goed, maar daardoor kunnen er bijvoorbeeld in biologische eieren meer verontreinigingen zitten (bijvoorbeeld dioxines) dan in gangbare. Dat komt dan omdat  biologisch gehouden kippen in de grond kunnen pikken. Ook komen biologisch gehouden dieren buiten meer in contact met dieren in de omgeving, waardoor ze in theorie meer kans hebben besmet te worden met bijvoorbeeld een parasiet, zoals toxoplasma. Dit geldt ook voor producten uit andere houderijsystemen waar de dieren een uitloop hebben, zoals bij scharrel-met-uitloopeieren, graseieren en scharrelvlees.