Bisfenol A (BPA) is een chemische stof die in veel plastic producten zit, zoals bouwmaterialen, elektronica, plastic flessen en speelgoed. Ook wordt het gebruikt in verpakkingsmateriaal van voedsel zoals hard plastic flessen en blikjes. Het kan van daaruit in kleine hoeveelheden in ons voedsel terechtkomen.
BPA kan het immuunsysteem aantasten. Ook kan het effect hebben op het hormoonsysteem, kan het schadelijk zijn voor de vruchtbaarheid en bij contact irritaties geven aan de huid en de luchtwegen.
Er zijn de laatste jaren steeds strengere regels gekomen voor het gebruik van bisfenol A in verpakking voor voedsel. BPA is verboden in babyflesjes en verpakkingen met voedsel bestemd voor peuters tot 3 jaar.
Wat is BPA?
Bisfenol A (BPA) is een chemische stof die door de industrie wordt geproduceerd. Het wordt gebruikt om verschillende soorten kunststof te maken zoals polycarbonaat (PC) plastic en epoxyhars (coating).
Het zit in veel producten, zoals bouwmaterialen (verf en coatings van leidingen), elektronica, verpakkingsmateriaal van voedsel, speelgoed en medische hulpmiddelen. BPA kan worden gebruikt in hard plastic flessen (polycarbonaat). Ook de dunne witte plastic laag in de binnenkant van blikjes kan BPA bevatten. BPA kan zo in zeer kleine hoeveelheden in het voedsel terecht komen.
Wat zijn mogelijke risico's van BPA?
Er bestaat al lange tijd discussie over de mogelijke gezondheidsrisico’s van BPA. Uit studies met muizen blijkt BPA effect te hebben op het immuunsysteem. Zelfs bij lagere hoeveelheden. Ook kan het de hormoonhuishouding verstoren en is het schadelijk voor de vruchtbaarheid. Bij grotere hoeveelheden kan het huidreacties geven en luchtwegirritatie.
BPA wordt verder in verband gebracht met obesitas, ADHD, diabetes en prostaatkanker, maar een oorzakelijk verband is hierbij onzeker.
BPA kan mogelijk ook het immuunsysteem van de ongeboren vrucht of jonge kinderen schaden. Hierdoor hebben zij meer kans om voedselintoleranties te ontwikkelen en kunnen ze gevoeliger voor infectieziekten worden. Kleine en ongeboren kinderen zijn mogelijk gevoeliger dan volwassenen voor de effecten van BPA doordat hun lichaam sterk in ontwikkeling is. Ook via de moedermelk kunnen baby’s BPA binnenkrijgen. Het is van belang dat de blootstelling voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven, pasgeborenen en jonge kinderen zo laag mogelijk is.
Grenswaarde voor BPA
Omdat de effecten van BPA pas over lange termijn optreden, is een TDI vastgesteld. De TDI staat voor tolereerbare dagelijkse inname en geeft aan hoeveel je levenslang dagelijks mag binnenkrijgen van een stof zonder dat dit gevolgen heeft voor de gezondheid.
Voor BPA heeft de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) in 2023 een TDI vastgesteld van 0,2 nanogram per kilo lichaamsgewicht. Deze norm is 20.000 keer strenger dan voorheen. EFSA concludeert dat consumenten van alle leeftijden meer BPA binnenkrijgen dan deze gezondheidskundige grens, en er een mogelijk gezondheidsrisico is.
Ook een groot Europees onderzoek waarbij in de urine van mensen is gekeken of er BPA gevonden wordt, laat zien dat het hoger is dan de gezondheidskundige grens.
Strengere wetgeving van de afgelopen jaren zorgt er waarschijnlijk wel voor dat consumenten nu minder BPA binnenkregen dan vroeger.
Maximale hoeveelheden geregeld in wetgeving
Het gebruik van Bisfenol A (BPA) in verpakkingsmaterialen voor voedsel wordt door de Europese wetgeving gereguleerd via migratielimieten. Dat wil zeggen dat is vastgesteld hoeveel maximaal vanuit de verpakking in het voedsel terecht mag komen. Bijvoorbeeld vanuit de hard plastic fles of vanuit de coating (witte binnenlaagje) van een blik naar het voedsel. Fabrikanten moeten verpakkingen hierop testen.
De afgelopen jaren zijn de migratielimieten strenger geworden. Er zijn ook landen in Europa (Frankrijk) die een verbod op BPA ingesteld hebben voor verpakkingsmaterialen voor voedsel. Omdat niet altijd duidelijk is of de alternatieven veilig zijn, is in Nederland niet voor een verbod gekozen. Wel zijn er ontwikkelingen in Europa Unie om BPA en de hele groep bisfenolen met hormoonverstorende eigenschappen te verbieden voor gebruik in verpakkingsmaterialen.
Babyflesjes en drinkbekers
Omdat baby’s en jonge kinderen gevoeliger zijn is BPA sinds 2011 verboden te gebruiken in babyflessen. In 2018 zijn daar drinkbekers en verpakkingen van voedsel bestemd voor baby’s en peuters tot 3 jaar bijgekomen.
Voedingsmiddelen
Een belangrijke bron voor consumenten is voedsel wat in contact is gekomen met verpakkingsmateriaal waarin BPA is verwerkt. Het gaat onder meer om voedsel en dranken verpakt in blik (met plastic beschermlagen aan de binnenkant), in karton met plastic beschermlagen of in hard plastic flesjes. Ook plastic borden en bestek of kunststof vuurvaste schalen en potten kunnen BPA bevatten. Al deze producten kunnen een eigen kleine bijdrage hebben.
Veiligheid verschillende soorten plastic
Er zijn verschillende soorten plastic zoals PET (polyethyleen tereftalaat), HDPE/LDPE (hoge/lage dichtheid polyethyleen), PP (polypropeen), PS (polystyreen ) en PVC (polyvinyl chloride). Je kunt niet zeggen dat de ene plastic soort veiliger is dan de andere. Ook binnen dezelfde soort plastic (bijvoorbeeld PP) kunnen weer grote verschillen zitten.
Plastics die bedoeld zijn om in contact te komen met voedsel moeten voor het bedoelde gebruik getest zijn. Dit geldt voor alle soorten plastic. Een waterflesje moet dus voor koud water geschikt zijn en een koffiebeker voor hete koffie. Ook bij hergebruik.
Kan ik BPA vermijden?
Omdat BPA in heel veel verschillende producten voorkomt is het lastig om deze stof te vermijden. Je kunt kiezen voor meer onverpakt vers voedsel en minder verpakt voedsel.
In zijn algemeenheid geldt altijd: eet gevarieerd. In het geval dat er een schadelijke stof in een voedingsmiddel zit, verklein je het risico op hoge inname van die stof door niet steeds hetzelfde voedingsmiddel te eten. Met een gevarieerde voeding volgens de Schijf van Vijf verklein je de kans op hoge blootstelling aan schadelijke stoffen (zoals hormoonverstorende stoffen) via je voeding.
Borstvoeding blijft de beste voeding voor baby’s. De voordelen van het geven van borstvoeding wegen ruimschoots op tegen de nadelen van de kleine hoeveelheden BPA die baby’s binnenkrijgen via de moedermelk.