Gezondheidseffecten
Overgewicht, obesitas en cardio-metabole ziekten
Er bestaan steeds meer vermoedens dat hoe vaak we eten, op welk tijdstip en of we maaltijden overslaan, een effect kan hebben op onze gezondheid. Het meeste onderzoek in deze richting focust op de relatie met overgewicht, obesitas en cardio-metabole ziekten zoals hartziekten, beroertes en diabetes. Daarnaast houdt het onderzoeksveld sterk verband met andere leefstijlfactoren, zoals beweging en slaap.
(On)regelmatig eten
De meeste observationele studies wijzen in de richting dat onregelmatig eten minder gunstig is voor de cardio-metabole gezondheid. Onregelmatig eten wordt in verband gebracht met een hoger risico op metabool syndroom en risicofactoren, zoals insulineresistentie en een hoge BMI en bloeddruk. Uit een kleine interventiestudie bleek dat vrouwen die gedurende twee weken regelmatig aten (3 maaltijden per dag) een lagere insulinepiek, lager nuchter totaal- en LDL-cholesterol hadden dan vrouwen die onregelmatig aten (3-9 maaltijden per dag). Dit gold zowel voor vrouwen die een gezond gewicht hadden als voor vrouwen met overgewicht. Het lijkt erop dat een onregelmatig eetpatroon mogelijk samenhangt met een ongezonder cardio-metabool profiel. Om het zeker te weten, is er meer onderzoek nodig.
Ontbijt overslaan
Er is veel discussie over de gezondheidseffecten van ontbijten. Sommige onderzoeken laten een duidelijke relatie zien tussen het overslaan van het ontbijt en cardio-metabole risicofactoren, zoals een groter risico op overgewicht, obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Maar uit ander onderzoek (klinische studies) blijkt niet altijd een verband tussen het al dan niet ontbijten, de totale hoeveelheid calorieen die je op een dag eet en veranderingen in lichaamsgewicht. Waarschijnlijk komt dit doordat mensen de energie-inname die ze missen door het ontbijt over te slaan later op de dag (deels) compenseren.
Bijdrage van het ontbijt
Toch lijkt de meerderheid van het wetenschappelijk onderzoek te wijzen in de richting van een gunstige bijdrage van ontbijten, vooral voor kinderen en adolescenten. Ontbijten kan namelijk mogelijk bijdragen een gezonder eetpatroon gedurende de rest van de dag. Er zijn meer interventiestudies nodig met een hoge kwaliteit en langere duur naar de effecten van ontbijten op lichaamsgewicht.
Vasten
Intermittent fasting (periodiek vasten) kan gunstige gezondheidseffecten hebben en effectief zijn voor gewichtsverlies, mits je in totaal minder calorieën binnenkrijgt dan je verbruikt. Het is niet bekend of het gewichtsverlies op de lange termijn blijvend is. Wanneer je langere tijd afwisselend vast of regelmatig een maaltijd overslaat, dan is het belangrijk om goed in de gaten te houden dat je voldoende voedingsstoffen en vocht binnenkrijgt op de dagen of tijdens de maaltijden dat je wel normaal eet.
Tijdstip van eten
Het tijdstip van eten, en vooral gerelateerd aan de avondmaaltijd, vraagt om meer onderzoek. Observationele studies wijzen op mogelijk negatieve effecten van late maaltijden op cardio-metabole gezondheid en de associatie met obesitas, maar klinische studies zijn te beperkt en divers om conclusies aan te kunnen verbinden.
Meer onderzoek nodig
Tot nu toe is op het gebied van chrono-nutrition vooral observationeel onderzoek gedaan, omdat het lastig is om experimenteel onderzoek naar lange termijn effecten uit te voeren. Uit deze observationele studies is het niet mogelijk om een duidelijke oorzaak-gevolg relatie te trekken. De manier waarop gegevens over eetgedrag zijn verzameld, de herkomst en eigenschappen van mensen die zijn onderzocht en allerlei factoren die ook van invloed zijn op eetgedrag, zijn heel verschillend tussen de verschillende onderzoeken. Er zijn nog maar weinig studies gedaan waarin groepen mensen met verschillende eetritmes in een gecontroleerd experiment werden vergeleken. Daarnaast is er in onderzoeken behoefte aan meer eenduidige definities, zoals wat er wordt verstaan onder ‘onregelmatig eten’ en ‘maaltijdmomenten’.
Lees meer over het interpreteren van verschillende soorten onderzoek.
Hoeveel eetmomenten per dag?
Nederlanders eten en drinken gemiddeld 9 keer per dag. Het Voedingscentrum adviseert niet meer dan 7 eet- en/of drinkmomenten per dag te hebben: ontbijt, lunch, avondeten en maximaal 4 keer iets tussendoor. Dit advies is gebaseerd op de zuurbelasting van je tanden. Vandaar dat water, thee en zwarte koffie zonder toegevoegde suiker niet meetellen als drinkmoment.
Op basis van recente onderzoeken lijkt het erop dat wanneer en hoe vaak we eten een grotere rol zou kunnen spelen dan tot nu toe werd aangenomen. Maar er is vooralsnog te weinig bewijs voor om bovenstaand advies aan te passen. We kunnen nog niet zeggen of en hoeveel eetmomenten en welke tijdstippen ideaal zijn voor het behouden van een gezond gewicht en een lager risico op ziekten.