Jicht is een reumatische aandoening. Bij de meeste mensen met jicht scheiden de nieren de stof urinezuur niet goed uit, waardoor het zich ophoopt in het bloed en neerslaat in de gewrichten. Dat leidt tot gewrichtsontsteking.
Urinezuur ontstaat bij de afbraak van purines. Purines zijn stoffen die vrijkomen bij de afbraak van cellen door het lichaam. Ongeveer een derde van de purines in het lichaam komt uit de voeding. Purines uit voeding hebben echter nauwelijks invloed op het urinezuurgehalte in het lichaam.
Jicht wordt behandeld met medicijnen. De kans op een volgende jichtaanval verklein je door zeer matig te zijn met alcohol (vooral bier), 2 tot 3 liter vocht per dag te drinken en gezond te eten. Bij overgewicht raden we aan om af te vallen.
Wat is jicht?
Jicht is een reumatische aandoening die ontstaat doordat urinezuurkristallen terechtkomen in gewrichten. Hierdoor ontstaat vervolgens een ontstekingsreactie die zorgt voor pijnlijke, stijve en gezwollen gewrichten en enkele weken kan duren.
Hoe ontstaat jicht?
Wanneer lichaamscellen worden opgeruimd, komt daarbij de stof purine vrij. Purine wordt weer omgezet in urinezuur. Dit gebeurt voornamelijk in de lever. De lever geeft het urinezuur af aan het bloed, en via de nieren en darmen wordt urinezuur vervolgens uit het lichaam verwijderd. Dat is een normaal proces dat bij iedereen plaatsvindt.
Soms ontstaat een te hoog urinezuurgehalte in het bloed. Dat is vaak geen probleem, maar bij sommige mensen ontstaat hierdoor jicht. Wanneer de concentratie urinezuur in het bloed hoog oploopt kunnen zich urinezuurkristallen vormen. Deze urinezuurkristallen slaan neer in gewrichten en andere weefsels. Dit veroorzaakt een jichtaanval: heftige ontstekingsreacties waardoor de betreffende gewrichten pijnlijk, opgezwollen stijf en rood worden. Hoe en waarom de urinezuurkristallen in bepaalde gewrichten terechtkomen, is grotendeels onbekend.
Hoe ontstaat een te hoog urinezuurgehalte?
Een te hoog urinezuurgehalte in het bloed ontstaat door een verstoorde balans tussen de aanmaak en afvoer van urinezuur. Vaak voeren de nieren urinezuur niet voldoende af. Dat kan gebeuren als de nieren minder goed werken, of door gebruik van bepaalde medicijnen.
Soms is een verhoogde aanmaak van urinezuur de reden van een te hoog urinezuurgehalte. Dat kan komen als het lichaam door versnelde celafbraak meer urinezuur produceert dan normaal. Dat is bijvoorbeeld het geval bij zeldzame stofwisselingsziekten, psoriasis, kanker, chemotherapie, overgewicht en alcoholgebruik.
Daarnaast komt ongeveer een derde deel van de purines in het lichaam uit voeding. Maar de meeste purines uit voeding verhogen het urinezuurgehalte van het bloed niet. Er zijn wel wat aanwijzingen dat voeding de kans op een jichtaanval kan verhogen wanneer iemand al jicht heeft. Maar het is niet de oorzaak van jicht.
Risicofactoren
Mannen hebben een groter risico op jicht dan vrouwen. En hoe ouder je bent, hoe hoger het risico op jicht is. Ook mensen met diabetes type 2, een hoge bloeddruk of een hoog cholesterolgehalte lopen een hoger risico.
Het gebruik van plaspillen kan ook een oorzaak zijn van een jichtaanval. Verder kunnen stressvolle medische situaties zoals een operatie of een hartinfarct een jichtaanval uitlokken.
Hoeveel mensen hebben jicht?
Ruim 3 op de 100 mensen in Nederland hebben jicht. Jicht ontstaat meestal na het 40ste levensjaar. Jicht is de meest voorkomende vorm van reuma bij ouderen. Bijna een derde van de mensen met jicht is ouder dan 75 jaar. Jicht komt vooral voor bij mannen (72%).
Meer dan 80% van mensen met jicht heeft naast jicht nog een andere chronische aandoening.
Gezondheidseffecten
Symptomen van een jichtaanval
Bij een jichtaanval ervaar je heftige pijn in één of meerdere gewrichten. De gewrichten zijn gezwollen, rood en warm. De klachten ontstaan binnen enkele uren tot een dag. Dit kan samen gaan met koorts, vooral wanneer een groot gewricht is aangedaan. Meestal vindt een eerste jichtaanval plaats in één gewricht. In de meeste gevallen is dat de grote teen. Andere gewrichten waar jicht zich kan uiten zijn de middenvoet, enkel, knie, pols en hand. Een jichtaanval kan 1 tot 3 weken duren, waarna je weer volledig herstelt.
Effecten op lange termijn
Soms blijft het bij één jichtaanval, maar bij twee derde van de mensen met jicht gaat een eerste aanval van jicht over in een chronische vorm. Bij chronische jicht komen de ontstekingen vaker voor en in meerdere gewrichten. De aanvallen komen met wisselende tussenpozen, maar komen na een aantal jaren steeds sneller terug.
Bij chronische jicht kunnen gewrichtsontstekingen tot ernstige gewrichtsbeschadigingen leiden. Ook kunnen jichtknobbels (tofi) ontstaan op de ellebogen, vingers, tenen en de buitenrand van de oorschelp. Tegenwoordig komt dit niet vaak meer voor, vanwege goede medicatie waarmee jicht wordt behandeld.
Daarnaast is het hebben van jicht een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Wanneer iemand jicht heeft, zal een arts daarom de gezondheid van hart en vaten onderzoeken.
Voedingsadvies
Voedingsadvies om jicht te voorkomen
Er gaan wel verhalen rond over de rol van voeding bij het ontstaan van jicht, maar hier is weinig wetenschappelijk bewijs voor. We kunnen daardoor geen voedingsadviezen geven om jicht te voorkomen.
Voedingsadviezen bij jicht
In de behandeling van jicht krijg je medicijnen. Om een volgende aanval van jicht te voorkomen, krijg je hiernaast vaak aanvullende leefregels en voedingsadviezen.
Omdat jicht ontstaat door een te hoog urinezuurgehalte zijn onderstaande adviezen gericht op het verminderen van de hoeveelheid urinezuur. Maar het wetenschappelijke bewijs voor een verband tussen voeding en jicht is niet sterk. Voedings- en leefstijladviezen laten hooguit een daling van 10 tot 18% in urinezuurgehalte in het bloed zien. Medicatie blijft daarom nodig.
;
De Schijf van Vijf als basis
Een gezonde voeding is belangrijk voor iedereen. En omdat jicht samenhangt met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten is een gezond eetpatroon volgens de Schijf van Vijf belangrijk om het risico op hart- en vaatproblemen te verlagen. Lees meer over de Schijf van Vijf.
Speciale aandachtspunten
Er zijn een aantal aandachtspunten om de kans op een volgende jichtaanval te verkleinen:
1. Bereiken of behouden van een gezond gewicht
Als je overgewicht hebt, helpt het om af te vallen. Een gewichtsverlies van 5 tot 10% zorgt er al voor dat je minder urinezuur aanmaakt. Maar val niet te snel af, want daardoor stijgt het urinezuurgehalte juist weer. Een goede richtlijn: 0,5 tot 1 kilo per week.
2. Geen alcohol
Alcohol zorgt voor meer aanmaak van urinezuur in de lever en vermindert de uitscheiding van urinezuur door de nieren. Neem vooral niet te vaak bier. Want in bier, ook alcoholvrij bier, zit veel purine. Het advies is om geen alcohol te drinken, of als je toch wilt drinken niet meer dan 1 glas op een dag te nemen.
3. Zo weinig mogelijk sap, frisdrank en producten met suiker of honing
In frisdranken met suiker, vruchtensappen en voedingsmiddelen met toegevoegd suiker, kan veel fructose zitten. Urinezuur is een bijproduct bij de afbraak van fructose. Ook in honing zit veel fructose. Hoewel fruit ook fructose bevat, kunnen mensen met jicht prima 200 gram fruit per dag eten.
4. Niet te veel rood vlees, orgaanvlees, vis, schaal- en schelpdieren
De meeste purines uit voeding hebben geen effect hebben op het urinezuurgehalte in het bloed. Toch zijn er een aantal voedingsmiddelen die het urinezuurgehalte wel laten toenemen. Het gaat om spiervlees van met name rood vlees (van rund, varken en lam) en orgaanvlees. Vis en schaal- en schelpdieren kunnen ook zorgen voor een stijging in urinezuur. Eet hiervan dus geen grote hoeveelheden en beperk het eten ervan tot 1 keer per week.
5. 2 tot 3 liter per dag drinken
Doordat er meer urine ontstaat als je meer drinkt, voeren je nieren het urinezuur sneller af. Verdeel de drinkmomenten goed over de dag en avond. Drink het liefst water en thee en koffie zonder suiker. In tegenstelling tot wat vroeger werd gedacht, is er geen reden om koffie te laten staan. Koffiedrinken verlaagt mogelijk zelfs het risico op jicht. Ook thee kun je gewoon drinken als je jicht hebt.
6. Voldoende magere zuivelproducten nemen
Magere zuivelproducten kunnen mogelijk het risico op jicht verminderen. Een kleine studie heeft aangetoond dat zuivel de uitscheiding van urinezuur bevordert.
Vitamine C en jicht?
Er zijn studies die een verband laten zien tussen een hoge vitamine C-inname en een lager risico op jicht. Er is echter onvoldoende bewijs om vitamine C-supplementen te adviseren aan jicht-patiënten.
Meer informatie
Een diëtist kan een persoonlijk voedingsadvies geven.
Meer informatie over jicht en hoe er mee om te gaan in het dagelijks leven: