Nanodeeltjes zijn zeer kleine deeltjes. Ze kunnen van nature in voeding zitten, maar ook bewust aan producten worden toegevoegd om deze te verbeteren.
Naast de voordelen die nanodeeltjes bieden, zijn er ook zorgen over de veiligheid en het milieu. Hier wordt momenteel onderzoek naar gedaan binnen en buiten Nederland.
Als er bewust geproduceerde nanodeeltjes worden toegevoegd aan voedingsmiddelen, dan moet dit op het etiket staan.
Omschrijving
Nanodeeltjes (nano) zijn zeer kleine deeltjes die zo worden genoemd omdat ze een afmeting hebben van minder dan 100 nanometer (nm). Eén nanometer is een miljoenste deel van een millimeter, oftewel 0,000001 millimeter. Ter vergelijking: een menselijke haar is ongeveer 80.000 nanometer dik en onze vingernagels groeien ongeveer 1 nanometer per seconde. Nanotechnologie is de techniek die het mogelijk maakt om te werken met deze zeer kleine deeltjes.
Nanodeeltjes behoren tot de nanomaterialen, waarbij de nanodeeltjes soms een specifieke vorm hebben. Zo kunnen ze gevormd worden tot plaatjes, buisjes of bolletjes. Door de grootte en deze specifieke vormen kunnen ze de eigenschappen van het product beïnvloeden. Dit biedt veel kansen voor productinnovatie. Ze kunnen aanwezig zijn in consumentenartikelen. Bijvoorbeeld als UV filter in zonnebrandcrèmes of in kleding om deze vuilafstotend te maken. Ook voedingsmiddelen kunnen nanodeeltjes bevatten.
Nanodeeltjes in voeding
Eiwitten of vetten die in voeding zitten kunnen van nature als nanodeeltjes aanwezig zijn. Eiwitten in melk (caseïne) zijn hier een voorbeeld van. Ook bij de productie van voedingsmiddelen kunnen nanodeeltjes ontstaan. Bijvoorbeeld mayonaise of margarine bestaat voor een deel uit kleine vetdruppeltjes van minder dan 100 nanometer in water. Dit heet een emulsie. In deze vetdruppeltjes kunnen weer nog kleinere waterdruppeltjes worden gebracht. De romige smaak van de mayonaise gaat dan niet verloren, maar het levert wel veel minder energie.
Ook E-nummers kunnen nanodeeltjes bevatten. Bijvoorbeeld silica (SAS of siliciumdioxide), oftewel E551, is een additief en wordt aan verschillende voedingsmiddelen toegevoegd als anti-klontermiddel. Bijvoorbeeld aan koffiecreamer of soeppoeder. Bij de productie van E551 ontstaat van nature tijdens het proces silica in nanovorm. Op deze manier zijn nanodeeltjes aanwezig in voedingsmiddelen.
Een ander voorbeeld is titaandioxide (titaniumdioxide), oftewel E171. Dit is een poedervormige witte kleurstof die gebruikt wordt in snoep, kauwgom, witte sauzen en ook in tandpasta. Ook dit additief bestaat voor een deel uit nanodeeltjes. EFSA concludeerde in 2021 dat niet meer met zekerheid gezegd kan worden dat titaandioxide in voedingsmiddelen veilig is. Vanaf 7 augustus 2022 mogen fabrikanten geen voedingsmiddelen met titaandioxide meer in de handel brengen. Daarna kan het dus nog wel in de winkel liggen, tot de houdbaarheid is verlopen.
Zilver of goud in nanovorm kan toegepast worden als bacteriedodende coating op apparatuur gebruikt voor voedselproductie, en kan zo mogelijk in voedingsmiddelen terecht komen.
Gezondheidseffecten
Veel nanodeeltjes worden in het lichaam snel afgebroken of vallen uiteen. Sommige nanodeeltjes worden niet of slecht afgebroken in het lichaam. Voorbeelden zijn nanodeeltjes van siliciumdioxide of silica (SAS), titaandioxine, zilver en goud.
Er loopt momenteel onderzoek, zowel in Nederland als in EU-programma’s of nanodeeltjes die slecht of niet-afbreekbaar zijn een risico voor de gezondheid van de mens met zich mee kunnen brengen.
Veiligheid
Sinds enkele jaren is het mogelijk dat er nanodeeltjes doelbewust geproduceerd worden om aan voedingsmiddelen toe te voegen. Voordat nieuwe bewust geproduceerde nanodeeltjes op de markt mogen komen, moeten ze een strenge veiligheidsprocedure doorlopen. Voor zover bekend zijn er op dit moment nog geen nieuwe bewust geproduceerde nanodeeltjes in voedingsmiddelen aanwezig.
E-nummers met nanodeeltjes
Zoals hierboven vermeld kunnen sommige E-nummers nanodeeltjes bevatten. De
Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) beoordeelt deze E-nummers op veiligheid. Nieuwe wetenschappelijke inzichten over nanodeeltjes neemt de EFSA mee in de herbeoordeling van alle E-nummers. Het Voedingscentrum volgt de adviezen van de EFSA.
Etiket
Hoe kan de consument voedingsmiddelen herkennen waarin nanodeeltjes zitten? Dit is nu niet altijd goed te zien op het etiket. In de
wet Voedselinformatie staat dat op het etiket moet staan of er bewust geproduceerde nanodeeltjes in het voedingsmiddel zitten. Sommige nanodeeltjes worden niet doelbewust gemaakt als nanodeeltje en vind je daarom niet terug op het etiket. Wel kun je zien of het betreffende E-nummer zoals E171 of E551 in een product zit. Dit staat in de ingrediëntenlijst.