Lupine

Omschrijving

Lupine is een peulvrucht. Er bestaan honderden soorten lupines. De witte, gele en blauwe lupine worden het meest gebruikt voor consumptie. Van lupine kun je de bonen eten. Na het verwijderen van de schil kunnen verschillende ingrediënten worden geproduceerd, zoals lupinemeel en eiwitconcentraat. De schil kan worden vermalen tot vezelproduct dat in allerlei producten kan worden gebruikt voor vezelverrijking.

Producten

Van lupinebonen worden verschillende producten gemaakt: 

• Lupinemeel wordt al langere tijd gebruikt als brood- of productverbeteraar. Dit komt omdat lupine(meel) goede waterbindende eigenschappen heeft en een goede emulgator is. Als lupine wordt toegevoegd aan volkorenbrood, bruinbrood en roggebrood dan past dit binnen de Schijf van Vijf. Lupinemeel bevat geen gluten en wordt om die reden ook gebruikt in glutenvrije bakproducten. 
• Een meer recent gebruik is de toepassing van lupinemeel en lupine-eiwit in vleesvervangers, zoals vegetarische worst, burgers of loempia. Een variatie op tempé wordt gemaakt van gefermenteerde lupinebonen in plaats van sojabonen. Alleen producten die aan de criteria voor vleesvervangers voldoen staan in de Schijf van Vijf. Daarnaast bestaan er verschillende soorten vegetarisch broodbeleg met lupine. 
• Tegenwoordig wordt lupine op kleine schaal toegepast in plantaardige alternatieven voor zuivel. Deze producten kunnen relatief veel verzadigd vet bevatten als er kokosvet aan is toegevoegd. Alleen als er minder dan 6 gram suiker en minder dan 1,1 gram verzadigd vet per 100 gram inzit, staat het in de Schijf van Vijf.

Gezondheidseffecten

Lupine is rijk aan plantaardig eiwit en voedingsvezels. Vergeleken met soja bevat lupine net zoveel eiwit, maar minder vet. Andere nuttige voedingsstoffen in lupine zijn ijzer, calcium, kalium, zink en verschillende B-vitamines. Vanwege deze voedingsstoffen is het een goede vegetarische keuze. 

Peulvruchten verlagen het LDL-cholesterol en daarmee ook het risico op hart- en vaatziekten. Enkele kleine onderzoeken wijzen uit dat lupine het LDL-cholesterol op korte termijn kan verlagen bij mensen met een (enigszins) te hoog cholesterolgehalte. 

Veiligheid

Natuurlijke gifstoffen

Net als sommige andere planten bevat lupine natuurlijke gifstoffen. Sommige soorten lupine kunnen hoge concentraties alkaloïden (bitterstoffen) bevatten. Als lupine teveel bitterstof bevat, is de boon ongeschikt om te eten voor mensen en dieren. Door kruising en selectie van rassen bevatten de witte, gele en blauwe lupine tegenwoordig een heel laag gehalte aan alkaloïden. Ze worden daarom ook wel “zoete” lupine genoemd. Deze zijn veilig om te eten. Door gevarieerd te eten is de kans klein dat je teveel bitterstof binnenkrijgt.

Gedroogde lupinebonen kun je net als andere peulvruchten niet rauw eten. Ze moeten eerst worden geweekt en gekookt. Lupinebonen uit glas kunnen onverhit gebruikt worden of worden opgewarmd volgens de bereidingswijze op het etiket.

Lupine is ook wel bekend als de tuinplant Lupinus polyphylus. Dit ras is echter niet eetbaar.

Schimmels 

Net als andere peulvruchten kan lupine mycotoxines bevatten. Dit zijn schimmels die op bepaalde gewassen kunnen groeien, zoals granen, noten en (peul)vruchten. Producten worden goed gecontroleerd op schimmelgifstoffen. Het risico voor de gezondheid is daarom erg klein. 

Voedingsadvies

Lupinebonen en sommige vleesvervangers met lupine staan in de Schijf van Vijf. Wanneer je een vleesvervanger op basis van lupine eet, heb je vlees die dag niet meer nodig. 

Etiket

Vanwege het risico op een allergische reactie moet er op de verpakking vermeld worden dat er lupine in zit. Dit is vastgelegd in Europese wetgeving.

Keurmerk

Sommige lupinebonen en vleesvervangers met lupine zijn verkrijgbaar met het Europees biologisch keurmerk.

Duurzaamheidsaspecten

Lupine wordt in Nederland op kleine schaal geteeld. Het heeft een lage klimaatbelasting. De consumptie van lupine in plaats van vlees is minder milieubelastend. 

Bodem en bestrijdingsmiddelen

Lupine is een vlinderbloemige plant, net als de sojaplant. Peulvruchten hebben vergeleken met granen minder kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig. Lupine stelt ook weinig eisen aan de grondsoort. Vooral gele lupine groeit goed op voedselarme zandgrond. Lupine trekt stikstofbindende bacteriën aan. Deze bacteriën kunnen stikstof uit de lucht binden, wat de plant vervolgens kan gebruiken voor de groei. Dit is een vorm van natuurlijke bemesting. Vroeger werd er al lupine verbouwd om grond vruchtbaarder te maken.

Herkomst

Australië is de grootste producent van lupine. Hier wordt per jaar één miljoen ton lupine geproduceerd, vooral blauwe lupine. Het grootste deel van deze productie gaat per schip naar Europa als veevoer. De belangrijkste Europese teeltgebieden liggen in Duitsland en Frankrijk. Hier wordt naast blauwe ook witte lupine geproduceerd. Ook in Nederland wordt er op kleine schaal lupine geteeld. Dit wordt onder andere gebruikt voor in Nederland geproduceerde vleesvervangers.  

Vervanging van soja? 

In de zoektocht naar duurzame alternatieven voor vlees stijgt de interesse in lupine. Ook wordt lupine als mogelijke vervanger gezien van soja, omdat lupine net zoveel eiwit bevat en goed te telen is in Europa. Het gebruik van soja is wereldwijd erg hoog, vooral voor toepassing in veevoer. Veel soja wordt geteeld in Zuid-Amerika dat vaak ten koste gaat van het oerwoud of andere natuur. Ook door een kortere reisafstand zou lupine het milieu minder belasten. Lupine is niet genetisch gemodificeerd. Maar voordat lupine soja grotendeels zou kunnen vervangen is er nog veel onderzoek nodig om de opbrengst te verhogen en de teelt geschikt te maken voor verschillende grondsoorten.