Over het algemeen is kiezen voor minder bewerkt eten en zelf koken met verse producten een goede vuistregel voor een gezonder en duurzamer eetpatroon. Maar wat is bewerkt eten en moet je dit helemaal vermijden?
Welke soorten bewerking zijn er?
Bewerkingen kun je niet helemaal mijden en dat hoeft ook niet. Bijna alle producten die we kopen zijn in de weg van land naar het bord op één of andere manier (een beetje) bewerkt. Groente, fruit en peulvruchten kunnen bijvoorbeeld worden ingemaakt, bevroren of gedroogd, melk gepasteuriseerd, kraanwater gefilterd en noten gebrand. En ook kaas en brood zijn bewerkte producten.
Soms worden er aan producten stoffen toegevoegd om ze langer houdbaar te maken. Dit voorkomt voedselverspilling en dat mensen ziek worden van bedorven eten. Worden hulpstoffen zoals citroenzuur (E330) toegevoegd, dan gaat dit niet ten koste van de voedingswaarde. Worden zout, suiker of verzadigde vetten toegevoegd of het vezelgehalte verlaagd, dan wordt het product wel minder gezond.
Zuivel en kaas bevatten van nature verzadigde vetten. Door bewerking kan een deel van de minder gunstige voedingsstoffen eruit worden gehaald, waardoor meer goede eigenschappen overblijven. Denk aan magere of halfvolle yoghurt en melk, of 30+ kaas met minder zout. Deze producten vind je wel terug in de Schijf van Vijf.
Door bewerking kunnen ook gunstige voedingsstoffen worden toegevoegd. In halvarine en margarine uit een kuipje en vloeibare bak- en braadproducten zitten vooral onverzadigde vetten en er is tijdens de bewerking extra vitamine A en D aan toegevoegd. En aan kant-en-klare vleesvervangers wordt vaak vitamine B12 toegevoegd, een vitamine dat anders alleen in dierlijke producten voorkomt.
Andere bewerkingen zijn puur bedoeld om ons als consument te plezieren. Door smaken, kleuren en geuren toe te voegen vinden we producten aantrekkelijker. Strenge regelgeving in Nederland zorgt ervoor dat er niets aan ons eten wordt toegevoegd wat de lever niet kan afbreken of wat zich ophoopt of stapelt in ons lichaam.
Meer informatie over e-nummers.
Wat zijn ultrabewerkte producten?
Er bestaat een categorie van producten die sterk bewerkt zijn en die per portie meer calorieën, suiker, verzadigd vet en zout bevatten en minder vitamines, mineralen en vezels dan minder bewerkte producten. Dit worden ultrabewerkte producten of ultra-processed foods genoemd. Dat zijn producten uit een fabriek, die gemaakt zijn met additieven, waaronder vaak zout, suiker, vetten, gehydrolyseerd eiwit, gemodificeerd zetmeel en E-nummers.
Het is vaak zo bedacht dat we er makkelijk te veel van eten: het is gemaksvoedsel, wordt verkocht in een aantrekkelijke verpakking, is overal te krijgen en slimme marketing zorgt ervoor dat we er al gauw te veel van eten. Denk aan ijs, koekjes, zoete (zuivel)dranken, snoep, chocolade, gebak, kant-en-klare toetjes, pizza, gezoete ontbijtgranen, hartige snacks en chips.
Over het algemeen hebben de meeste sterk bewerkte producten een ongunstige voedingswaarde en een hoge consumptie hiervan wordt geassocieerd met een algemeen lagere voedingskwaliteit. Maar dit gaat niet altijd op. Sommige producten die deel uitmaken van een gezond voedingspatroon, en ook in de Schijf van Vijf vallen, zijn sterk bewerkt, zoals volkorenbrood uit de supermarkt of halvarine. Deze producten hebben bewezen gezondheidsvoordelen. De mate van bewerking laat zich dus niet helemaal 1 op 1 vertalen naar gezond of ongezond.
Omgaan met ultrabewerkte producten
Alle bewerkingen helemaal mijden is dus onmogelijk en ook niet nodig. Maar te veel sterk bewerkte producten eten is niet gezond. Eet je volgens de Schijf van Vijf dan eet je een evenwichtige voeding, met niet te veel sterk bewerkte producten en krijg je niet te veel suiker, verzadigd vet en zout binnen. Af en toe een koekje, ijs of chips hoeft geen probleem te zijn. Maar eet dit niet te veel en niet te vaak.