Inspiratie en tips voor een gezonde schoolmaaltijd

Download de vijf pijlers   

Dit is een voorbeeld van hoe een gezond lunchbuffet voor één week eruit kan zien.

Download weekvoorbeeld

Boodschappenlijst downloaden

Een gezonde maaltijd bestaat uit:

1.Altijd groente en fruit

 Kies voor groente en fruit uit het seizoen. Dat kan zowel los als op brood.

2. Kies volkoren

Bruin of volkorenbrood is de standaard. Varieer met volkoren crackers, wraps en pita’s. Kinderen van 4-8 jaar eten gemiddeld 2-4 boterhammen per dag, meisjes vanaf 9 jaar 3-5 boterhammen en jongens vanaf 9 jaar 3-6 boterhammen per dag. Dit eten ze niet allemaal tijdens het ontbijt, maar ook bij de lunch en eventueel tussendoor. 

3. Smeer met zachte vetten

Ga voor halvarine of margarine uit een kuipje. Of gebruik bijvoorbeeld olijfolie. 

4. Ga voor gezond beleg

Denk aan 100% pindakaas, 30+ kaas, ei en vis. Maximaal 1 dagkeuze (een keuze buiten de Schijf van Vijf), zoals hummus, hagelslag en jam. Check in de ‘Kies Ik Gezond?’-app of beleg in de Schijf van Vijf past.

5. Ga voor dranken zonder suiker

Kraanwater, magere of halfvolle melk en thee zijn voorbeelden van gezonde keuzes. Varieer eens met een schijfje fruit in het water.

Wil je naast de lunch nog een aanvullend gerecht serveren, zoals een kleine salade, yoghurt met muesli of soep? Dit past in een gezond voedingspatroon als die bestaan uit alleen  Schijf van Vijf- producten. Een soep die past in de Schijf van Vijf bevat verse groenten én geen zout of bouillon.   

Wil je iets anders serveren dan een broodlunch, bijvoorbeeld een (pasta)salade of rijstgerecht? Voor lunchgerechten anders dan belegd brood zijn er lunchgerechtcriteria. Een lunchgerecht bestaat uit alleen  Schijf van Vijf producten met eventueel 1  dagkeuze buiten de Schijf van Vijf. Lunchgerechtcriteria zijn zonder drinken en fruit als toetje

	Kinderen 4 – 8 jaar	Kinderen vanaf 9 jaar
Energie	225 – 400 calorieën	350 – 550 calorieën
Groente	Minimaal 25 gram	Minimaal 75 gram
Halvarine, margarine, vloeibare bak- en braad of olie	Maximaal 10 gram	Maximaal 15 gram
Brood / graanproduct / aardappelen / peulvruchten	Naar behoefte	Naar behoefte
Eventueel: Andere producten in de Schijf van Vijf, zoals 30+ kaas, fruit, halfvolle yoghurt, ei, ongezouten noten. Bekijk voor de juiste hoeveelheden de Schijf van Vijf voor jou-tool.	Maximaal in de hoeveelheid aanbevolen voor betreffende leeftijd- en geslachtgroep. Oppassen met hele noten.	Maximaal in de hoeveelheid aanbevolen voor betreffende leeftijd- en geslachtgroep Oppassen met hele noten.
Eventueel	1 dagkeuze	1 dagkeuze

De energiebehoefte wisselt erg tussen kinderen en is ook afhankelijk van bijvoorbeeld groeispurts. Als extra aanbod voor een kind dat nog honger heeft kun je denken aan: snackgroente (zoals worteltjes, tomaatjes, komkommer, etc.), fruit (zoals schijfjes appel, druiven, plakjes banaan, etc.), magere of halfvolle zuivel (zoals een glas melk of een schaaltje yoghurt), een handje ongezouten noten (afhankelijk van de leeftijd!) of gedroogd fruit (zoals rozijntjes).

Het kan voorkomen dat de (warme) maaltijd op school de avondmaaltijd vervangt. In dat geval kiezen ouders er ’s avonds voor om hun kind brood te laten eten. Wanneer de (warme) maaltijd op school dient als hoofdmaaltijd van de dag, gelden de criteria voor de hoofdmaaltijd. Een warme maaltijd bestaat uit alleen Schijf van Vijf- producten, met eventueel 1 of 2 dagkeuzes buiten de Schijf van Vijf. Criteria voor de warme maaltijd zijn zonder eventueel drinken en toetje.

	Kinderen 4-8 jaar	Kinderen vanaf 9 jaar
Energie	300-500 kcal	400-700 kcal
Groente	Minimaal 100 gram	Minimaal 150 gram
Vlees, vis, ei, vegetarisch product en/of noten en/of peulvruchten	Maximaal 50 gram en/of maximaal 15 gram en/of minimaal 60 gram Oppassen met hele noten	Maximaal 100 g en/of maximaal 25 g en/of minimaal 60 g Oppassen met hele noten
Aardappelen, graanproducten of peulvruchten	Naar behoefte	Naar behoefte
Vloeibare margarine, vloeibare bak- en braad, of olie	Maximaal 15 gram	Maximaal 15 gram
Eventueel: Andere voedingsmiddelen die voldoen aan de criteria Schijf van Vijf (bijvoorbeeld 30+ kaas, fruit, gedroogd fruit). Bekijk voor de juiste hoeveelheden de Schijf van Vijf voor jou-tool.	Maximaal in de hoeveelheid aanbevolen voor betreffende leeftijd- en geslachtgroep.	Maximaal in de hoeveelheidaanbevolen voor betreffende leeftijd- en geslachtgroep.
Eventueel	1 dagkeuze of toegevoegd zout met totaal maximaal 1,5 gram zout per maaltijd	2 dagkeuzes of toegevoegd zout met totaal maximaal 2 gram zout per maaltijd

• De hoeveelheden zijn de hoeveelheden als gegeten, met uitzondering van vlees.
• Het wordt aangemoedigd om peulvruchten te gebruiken als eiwitbron/vleesvervanger, maar het is ook mogelijk om peulvruchten in plaats van aardappelen of graanproducten te eten.
• Voor aardappelen en graanproducten geldt geen criterium voor de hoeveelheid. Als richting kan de aanbevolen hoeveelheid worden genomen: 2-3 opscheplepels voor 4-8 jarigen, 3-5 opscheplepels voor kinderen van 9 jaar en ouder.
• Gebruik de gratis ‘Kies Ik Gezond?’-app om te zien of een product in de Schijf van Vijf staat.
• Een dagkeuze is een kleine keuze buiten de Schijf van Vijf. Denk aan een lepel tomatenketchup, een augurkje, of een paar olijven.

Voorbeelden van gezonde tussendoortjes en extra's:

• Fruit, zoals appel, peer, banaan, kiwi, druiven, aardbeien en mandarijn.
• Gedroogd fruit, zoals een doosje rozijnen of een handje abrikozen of dadels.
• Groente, zoals worteltjes, komkommer, paprika, snoeptomaatjes en radijsjes.
• Een handje ongezouten noten, zoals walnoten, pinda’s of hazelnoten. Hak voor de zekerheid noten in stukjes. Ook grotere kinderen kunnen zich verslikken in hele noten en pinda’s.
• Volkoren of bruine boterham, volkoren knäckebröd of een volkoren mueslibol. 

Op elke school zijn kinderen met allergieën of dieetwensen in verband met een bepaalde (geloofs)overtuiging. Denk aan notenallergie, coeliakie en aan halal voeding. Uiteraard hou je hier rekening mee bij een schoollunch of schoolontbijt. Als het nodig is, kun je individuele afspraken vastleggen met ouders.

Als er kinderen zijn met een ernstige allergie voor pinda’s of noten, is het verstandig specifieke afspraken te maken. Bijvoorbeeld door in die klas geen notenpasta of pindakaas aan te bieden. Ook voor kinderen met coeliakie is het belangrijk goede afspraken te maken om kruisbesmetting te voorkomen.

Voor de kinderen met allergieën of dieetwensen kun je aparte producten aanbieden. Denk aan een verrijkte ongezoete sojadrink voor kinderen met een koemelkallergie, glutenvrij volkoren- of bruinbrood voor kinderen met coeliakie en halal boterhamworst voor islamitische kinderen. Deze producten zijn bestemd voor de kinderen met een allergie of dieetwens en tellen niet mee met het reguliere aanbod. Halal boterhamworst is dus niet een tweede dagkeuze in het totale aanbod.

Ook kun je afspraken maken met ouders van een kind met een eetstoornis, denk aan anorexia nervosa, boulimia nervosa of ARFID. Dit is belangrijk omdat alles wat met eten te maken heeft, voor hen een bron van spanning is. Voor deze kinderen is intensieve psychologische en/of medische begeleiding door een professional nodig. Als school ben je dus niet verantwoordelijk voor het geven van voedingsadvies. En goedbedoeld voedingsadvies door school of andere ouders is ook niet zinvol. School kan wel ondersteunend zijn aan de behandeling.

Met kindermarketing bedoelen wij reclame en promotie voor voedingsmiddelen specifiek gericht op kinderen. Uit onderzoek weten we dat kindermarketing een direct effect heeft op de kennis, voorkeuren en consumptiepatroon van kinderen. Bovendien heeft het een indirect effect op hun gezondheidstoestand. Het overgrote deel van deze kindermarketing gaat over producten die niet in de Schijf van Vijf staan en daardoor niet bijdragen aan een gezond eetpatroon. Ze zijn rijk aan verzadigd vet, zout en/of suiker.

Als school kun je de blootstelling aan producten die veel suiker, verzadigd vet en/of zout bevatten verminderen door deze producten te weren. Leg dit ook vast in het voedingsbeleid. Naast het verminderen van blootstelling aan kindermarketing, kunnen kinderen ook mediawijs worden gemaakt, zodat zij beter weerstand leren bieden aan de verleiding die uitgaat van de marketing voor ongezonde producten. Lees meer over kindermarketing.