Koffie

Wat is koffie?

Koffie wordt gemaakt van geroosterde en gemalen koffiebonen. Koffiebonen zijn de gedroogde zaden van, meestal gefermenteerde koffieplantbessen. De smaak van koffie hangt af van onder andere de soort koffiebonen, bijvoorbeeld Robusta en Arabica bonen, de kwaliteit van de bonen, het brandproces en hoe fijn de bonen gemalen worden. Ook de manier waarop koffie wordt gezet heeft veel invloed op de smaak. Zo smaakt koffie gezet met een filter heel anders dan koffie uit een percolator of espressomachine. 

Hoeveel cafeïne zit er in koffie?

Koffie bevat van nature  cafeïne.  Hoeveel cafeïne je met een kopje koffie binnenkrijgt, hangt af van verschillende factoren. Bijvoorbeeld de gebruikte koffieboonsoort: in koffie van Robusta bonen zit 2 tot 3 keer zoveel cafeïne dan in koffie van Arabica bonen. Ook de zetmethode, hoe sterk de koffie is gezet en de grootte van de kop of mok hebben invloed. In een kopje koffie (125 milliliter), gezet met een papieren filter in een koffiezetapparaat, zit gemiddeld ongeveer 60 milligram cafeïne. 

Zit in cafeïnevrije koffie (decaf) nog cafeïne?

Cafeïnevrije koffie, ook wel decaf genoemd, is niet helemaal cafeïnevrij. Het bevat nog ongeveer 3 milligram cafeïne per kopje (125 milliliter). Dat is ongeveer net zo veel als in een stukje melkchocolade. Cafeïnevrije koffie kan worden gemaakt door gebruik van water, stoom, organische oplosmiddelen, of door het blokkeren van genen in de koffieplant zodat geen cafeïne aangemaakt wordt.

Zit in koffievervangers cafeïne?

In koffievervangers, zoals Bambu, zit geen cafeïne. Meestal zijn ze gemaakt van geroosterde en gemalen cichoreiwortel, eventueel met zetmeelstroop, geroosterd voorgekiemd graan of mengsels van deze grondstoffen. Soms worden er ook granen, vijgen, noten, peulvruchten en gebrande suiker aan toegevoegd.

Wat is crema?

Op koffie kan een licht tot donkerbruin laagje liggen. Dit schuimlaagje, ook wel crema genoemd, bestaat uit een mengsel van gas- en waterdampbelletjes, hele kleine oliedruppeltjes, met nog andere stofjes die in de koffie zitten zoals delen van de cellen van de koffiebonen, suikers, zuren, eiwitten en cafeïne. De gasbelletjes bestaan uit koolstofdioxide die ontstaat bij het branden van de koffiebonen.  

Is koffie gezond?

Gefilterde koffie zonder suiker staat in de Schijf van Vijf. Koffie voorziet je lichaam net als andere dranken van vocht. Ongefilterde koffie, zoals kookkoffie en koffie uit een cafetière, staat niet in de Schijf van Vijf, omdat er veel van de stof cafestol in zit.    

Is er een relatie tussen koffie en het risico op ziekten?

Het drinken van 2 tot 4 koppen koffie per dag hangt samen met een ongeveer 10% lager risico op hartziekten en een ongeveer 10% lager risico op een beroerte. Daarnaast is er sterk bewijs dat het drinken van 5 koppen koffie per dag in vergelijking tot geen koffie drinken samenhangt met een 30% lager risico op diabetes type 2. Dit laatste verband is vergelijkbaar voor koffie met cafeïne en decaf. Uitleg over risico.

Wat is de relatie tussen koffie en kanker? 

In 2015 was de conclusie van de Gezondheidsraad dat er geen duidelijk bewijs is voor een relatie tussen koffie en borstkanker, darmkanker of longkanker. Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds geeft verder aan dat er in het algemeen geen bewijs is dat koffie de kans op kanker vergroot. Het American Institute for Cancer Research/World Cancer Research Fund (AICR/WCRF) concludeerde in 2018 juist dat het drinken van koffie het risico op lever- en baarmoederkanker verlaagt. Een specifieke hoeveelheid koffie kan hierbij nog niet worden aangegeven.

Is koffie slecht voor je cholesterol?

In koffie zitten de vetachtige stoffen cafestol en kahweol die het LDL-cholesterol verhogen. Een teveel aan LDL-cholesterol in je bloed blijft plakken aan de binnenkant van je bloedvaten. Dat vergroot de kans op bijvoorbeeld een hartaanval of beroerte. De manier waarop koffie gezet wordt, heeft invloed op hoeveel cafestol en kahweol de koffie bevat. Hoe beter de koffie gefilterd is, hoe minder er van deze stoffen in zit. De hoeveelheid cafestol en kahweol in koffie met cafeïne en koffie zonder cafeïne (decaf) is vergelijkbaar.

Wat zijn de effecten van cafeïne in koffie?

De cafeïne in koffie kan positieve en negatieve effecten hebben. In kleine hoeveelheden kan het je alertheid en concentratie verhogen, en je sportprestaties verbeteren. Maar te veel cafeïne kan zorgen voor rusteloosheid, hoofdpijn en slaapproblemen. Kijk voor meer informatie bij cafeïne. 

Vermindert koffie opname van vitamines en mineralen? 

Nee, in het algemeen zorgt het drinken van een paar kopjes koffie per dag niet voor een tekort aan vitamines of mineralen. Mogelijk verminderen de polyfenolen in koffie wel de opname van de spoorelementen ijzer, zink, mangaan en chroom. Ook zorgt de cafeïne in koffie voor wat meer verlies van calcium via de urine. Deze effecten zijn niet zo groot dat ze leiden tot een tekort. Als je gevarieerd eet en drinkt, krijg je namelijk zowel stoffen binnen die de opname verbeteren als stoffen die de opname kunnen verminderen.

Door het drinken van koffie krijg je ook wat vitamines en mineralen binnen, zoals vitamine B en magnesium. Dit zijn maar heel kleine hoeveelheden in vergelijking met ander eten en drinken. Volkoren graanproducten, zuivel, vlees, groente en fruit zijn belangrijkere bronnen voor vitamines en mineralen.

Is koffie veilig om te drinken?

In het algemeen is het veilig om koffie te drinken. Er zitten een paarstoffen in koffie die mogelijk schadelijk kunnen zijn, maar met de gemiddelde hoeveelheid koffie die Nederlanders drinken is dit zeer onwaarschijnlijk. 

Zit in koffie acrylamide?

In koffie zit een kleine hoeveelheid van de stof acrylamide. Bij dierstudies is aangetoond dat acrylamide schadelijk is. Bij mensen kan een hogere inname van de stof mogelijk schadelijk zijn. Tijdens het roosteren van koffiebonen ontstaat acrylamide. De hoeveelheid acrylamide die in de koffie zit die je drinkt, hangt af van hoe de koffiebonen gebrand worden, de soort koffie, de methode waarop de koffie gezet is en de hoeveelheid water die is gebruikt bij het zetten van de koffie. Robustabonen bevatten bijvoorbeeld meestal meer acrylamide dan Arabicabonen. Oploskoffie-poeder en vooral koffievervangers, die meestal bestaan uit een mengsel van granen en cichorei, bevatten gemiddeld meer acrylamide dan gemalen koffiebonen. Verder moeten fabrikanten van koffie uit voorzorgmaatregelen nemen om de hoeveelheid acrylamide te beperken. 

Is cafeïne vrije koffie veilig om te drinken?

Cafeïnevrije koffie kan worden gemaakt van koffiebonen waaruit vóór het branden de cafeïne is verwijderd met zogeheten organische oplosmiddelen. Het is mogelijk dat resten van het oplosmiddel in de koffie achterblijven. Deze verdwijnen vrijwel helemaal bij het branden van de koffiebonen. Wat dan nog achterblijft in de cafeïnevrije koffie is zo weinig dat dat geen schadelijke gevolgen heeft.

Mag je cafeïnevrije koffie drinken als je zwanger bent?

Het advies voor zwangeren is om niet meer dan 2 koppen cafeïnevrije koffie te drinken op een dag. In 1 onderzoek naar cafeïnevrije koffie werd gevonden dat bij zwangeren die 3 of meer koppen cafeïnevrije koffie dronken op een dag, het risico op een miskraam hoger was. Een enkel onderzoek is niet genoeg om een harde conclusie te kunnen trekken, maar uit voorzorg wordt geadviseerd om niet meer dan 2 koppen cafeïnevrije koffie per dag te drinken als je zwanger bent. 

Heb je loden leidingen?

Gebruik water uit loden leidingen zo min mogelijk of niet voor eten en drinken, ook niet voor het zetten van koffie. Door loden waterleidingen kun je namelijk te veel lood binnenkrijgen. Je kunt met water uit loden leidingen wel gewoon je handen wassen, afwassen of groente en fruit wassen. Of gebruik het bijvoorbeeld om de planten water te geven. Laat door een expert uitzoeken of je nog loden waterleidingen in huis hebt en laat deze dan zo snel mogelijk vervangen. Meer adviezen over lood in kraanwater.

Heb je nieuwe waterleidingen of kranen? Spoel de kraan dan eerst even goed door voordat je het gebruikt voor eten of drinken, waaronder het zetten van koffie. Gebruik het doorspoelwater bijvoorbeeld om je handen te wassen, af te wassen, om groente en fruit te wassen of om de planten water te geven.

Hoeveel koffie kan ik drinken?

Hoeveel koffie je gemiddeld kunt drinken op een dag hangt onder andere af van de manier waarop deze is gezet. Gefilterde koffie zonder suiker staat in de Schijf van Vijf. Ongefilterde koffie zoals kookkoffie en koffie gezet met een cafetière staan niet in de Schijf van Vijf vanwege het hoge cafestolgehalte. Ook voor espresso en koffie gezet van cups gelden beperkingen vanwege de cafestol. Verder gelden verschillende adviezen voor volwassenen en kinderen. Ook gelden er andere adviezen als je zwanger bent of borstvoeding geeft.

Hoeveel koffie kan een volwassene drinken?

• Een aantal kopjes gefilterde koffie (zowel met als zonder cafeïne) per dag past in een gezond voedingspatroon. Wissel op de dag koffie af met thee, water en zuivel zoals melk.
• Neem vanwege de cafeïne, naast 3 kopjes groene of zwarte thee op een dag, niet meer dan 5 kopjes koffie per dag (1 kopje is 125 milliliter). Je krijgt dan in totaal gemiddeld gezien maximaal rond de 390 milligram cafeïne per dag binnen. Ten minste, als je verder geen andere producten met (veel) cafeïne neemt zoals energiedranken of (sport)supplementen).
• Hou lagere hoeveelheden koffie aan als je gevoelig bent voor de effecten van cafeïne. Het kan bijvoorbeeld invloed hebben op de slaap, zeker als je vlak voordat je gaat slapen koffie drinkt. Of neem cafeïnevrije koffie.

Vanwege de hoeveelheid cafestol is het advies:

• Neem per dag niet meer dan 2 tot 3 kopjes espresso, koffie van cups of koffie gezet met een mokkapot, ook wel moka of Italiaanse koffiepot genoemd.
• Neem per dag niet meer dan 1 kopje, en niet meer dan in totaal 3 kopjes per week, van koffie gezet met een cafetière, ook wel French press of doordruk koffie genoemd.
• Neem geen kookkoffie, ook wel Turkse of Griekse koffie genoemd.

Hoeveel koffie je drinken als je zwanger bent? 

• De hoeveelheid cafeïne in koffie kan heel wisselend zijn. Het advies is dan ook om voor de zekerheid niet meer dan 2 kopjes (1 kopje is 125 milliliter) koffie over de dag te nemen.
• Verder is uit voorzorg het advies aan zwangeren om niet meer dan 2 kopjes (1 kopje is 125 milliliter) cafeïnevrije koffie te nemen per dag.

Hoeveel koffie je drinken als je borstvoeding geeft?  

• De hoeveelheid cafeïne in koffie kan heel wisselend zijn. Het advies is dan ook om voor de zekerheid niet meer dan 2 kopjes (1 kopje is 125 milliliter) koffie over de dag te nemen. Of neem cafeïnevrije koffie.

Hoeveel koffie kunnen kinderen drinken?

Als kinderen een keer een slokje koffie willen proeven is dat geen probleem, maar vanwege de cafeïne is het advies voor kinderen tot en met 13 jaar geen tot maximaal 1 kopje koffie per dag. Voor kinderen van 14 tot 18 jaar is het advies niet meer dan 1 tot 2 kopjes koffie per dag. Hou lagere hoeveelheden aan bij gevoeligheid voor cafeïne, want het kan bijvoorbeeld invloed hebben op slaap. Zeker als het vlak voor het slapen gaan gedronken wordt. Of neem cafeïnevrije koffie.

Is koffie duurzaam?

Diverse koffiesoorten worden op de markt gebracht volgens de normen van eerlijke handel. Eerlijke handel zorgt ervoor dat boeren uit arme landen een eerlijke prijs krijgen voor hun product. Deze koffie is herkenbaar aan het keurmerk Fairtrade en ook het Rainforest Alliance keurmerk houdt rekening met de arbeidsomstandigheden. Er is ook biologische koffie beschikbaar, herkenbaar aan het Europees biologisch keurmerk. 

Koffie heeft een lage belasting op het milieu. Het drinken van kraanwater is het meest duurzaam. Het verwarmen of koken van het water voor het maken van koffie heeft meer impact op het energieverbruik. Maar de milieubelasting van koffie is veel lager dan die van frisdranken, vruchtensappen en alcoholische dranken.