Kruidenpreparaten

Wat zijn kruidenpreparaten?

Kruidenpreparaten zijn gemaakt van planten of kruiden. Ze zijn te koop als voedingssupplement in de vorm van poeders, drankjes of pillen. Kruidenpreparaten staan bekend om een bepaald effect. Sommigen zouden bijvoorbeeld eetlustremmend, kalmerend of slaapopwekkend zijn.

Bekende voorbeelden van kruidenpreparaten zijn valeriaan, knoflook, ginkgo en sint-janskruid. Kruidenproducten worden veel gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde. Kruidenpreparaten kun je in de supermarkt, bij de drogist of op het internet kopen.

Kruiden die in de keuken worden gebruikt om gerechten meer smaak te geven, vallen niet onder kruidenpreparaten. 

Welke gezondheidseffecten hebben kruidenpreparaten?

Van veel kruidenpreparaten wordt gezegd dat ze voordelig zijn voor de gezondheid. Meestal zijn de effecten niet goed onderzocht en is de werking dus niet bewezen. Kruidenpreparaten kunnen in sommige gevallen schadelijk zijn voor de gezondheid. 

Zijn kruidenpreparaten veilig?

Een kruid of plant is een natuurlijk ingrediënt, maar dat is nog geen garantie voor de veiligheid ervan. Van nature kunnen kruiden en planten plantengifstoffen bevatten, die dan in geconcentreerde vorm in kruidenpreparaten zitten. Dat kan schadelijk zijn voor de gezondheid. Kruidenpreparaten kunnen ook vervuild zijn met reguliere geneesmiddelen of illegale ingrediënten die giftig kunnen zijn. Sommige kruidenpreparaten kunnen schadelijk zijn bij verkeerd gebruik of in combinatie met medicijnen. 

Efedra en kava kava zijn voorbeelden van zeer gevaarlijke kruidenpreparaten. Ook bij het gebruik van synefrine, een stof verwant aan efedra, zijn schadelijke gezondheidseffecten niet uitgesloten. Aristolochiazuren kunnen ernstige nierproblemen en kanker veroorzaken en hebben in de jaren 90 bij tientallen Belgen tot problemen geleid.

Ook kruidenpreparaten met daarin de kruiden Mucuna pruriens, Huperzia serrata (Huperzine A), iboga (Tabernanthe iboga) of Ashwagandha (Withania somnifera) kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid. Hiervan zijn zowel in Nederland als in andere landen zeer ernstige bijwerkingen gemeld. Daarom is het advies om deze niet te gebruiken. Dat geldt ook voor de thee van Ashwagandha.

Zware metalen in kruidenpreparaten

Sommige kruidenpreparaten kunnen hoge gehaltes van de zware metalen lood, arseen of kwik bevatten. Dit kan ernstige buikkrampen, bloedarmoede, nierfalen of schade aan zenuwen of bloedvaten geven. Ook kunnen preparaten verhoogde concentraties PAK’s (bepaalde giftige stoffen) bevatten.

Kun je kruidenpreparaten gebruiken als je medicijnen slikt?

Als kruidenpreparaten tegelijkertijd met medicijnen worden ingenomen kunnen ze schadelijk zijn of de werking van medicijnen verminderen of juist versterken. In sommige gevallen kan dit zeer ernstige gevolgen hebben. De volgende 10 kruidenpreparaten kunnen mogelijk gezondheidsrisico’s veroorzaken in combinatie met medicijnen:

• Amerikaans ginseng (Panax quinquefolius)
• Kruidenpreparaten met knoflook (Allium sativum)
• Danshen of rode salie (Salvia miltiorrhiza)
• Mariadistel (Silybum marianum)
• Geelwortel (Curcuma longa)
• Rode zonnehoed (Echinacea purpurea)
• Ginkgo of Japanse notenboom (Ginkgo biloba)
• Sint-janskruid (Hypericum perforatum)
• Kruidenpreparaten met groene thee (Camellia sinensis)
• Valeriaan (Valeriana officinalis)

Meer informatie over kruidenpreparaten in combinatie met medicijnen is te vinden op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Bijwerkingen door het gebruik van kruidenpreparaten kunnen gemeld worden bij het Bijwerkingencentrum Lareb.

Kun je kruidenpreparaten gebruiken als je zwanger bent of borstvoeding geeft?

Als je zwanger bent of borstvoeding geeft is het advies om geen kruidenpreparaten of etherische oliën van kruiden te gebruiken. In sommige kruiden kunnen hogere hoeveelheden van plantengifstoffen (allylalkoxybenzenen of pyrrolizidine alkaloïden) zitten. Ook is de samenstelling van een kruidenpreparaat niet altijd duidelijk, waardoor onvoldoende bekend is of er wel of geen gezondheidsrisico's zijn.  

Pyrrolizidine alkaloïden komen voor in bepaalde planten, zoals komkommerkruid, kleinhoefblad, smeerwortel, kruiskruid, en crotalaria. Pillen, capsules of andere sterk geconcentreerde producten bedoeld voor consumptie die gemaakt zijn van (essentiële oliën van) deze planten kunnen hoge doseringen pyrrolizidine alkaloïden bevatten. Daarom wordt consumptie ervan afgeraden.

Wat is het advies voor kruidenpreparaten?

De volgende adviezen gelden voor kruidenpreparaten:

• Wees voorzichtig met de aanschaf van kruidenpreparaten via internet.
• Lees de etiketten zorgvuldig. Volg het gebruiksadvies en neem nooit meer dan de aanbevolen hoeveelheid. Kun je het etiket niet lezen of twijfel je over de veiligheid? Neem het dan niet.
• Gebruik geen kruidenpreparaten waarin efedra, synefrine of kava kava zijn verwerkt. 
• Gebruik geen kruidenpreparaten of thee met daarin de kruiden Huperzia serrata, Tabernanthe iboga of Ashwagandha (Withania somnifera).
• Overleg het gebruik van kruidenpreparaten met je arts of apotheker als je medicijnen slikt.
• Ben je zwanger of geef je borstvoeding? Neem uit voorzorg geen kruidenpreparaten of etherische oliën van kruiden.

Bewaar kruidenpreparaten altijd buiten het bereik van kinderen.

Welke regels gelden er voor kruidenpreparaten?

Warenwet

In Nederland geldt voor kruidenpreparaten de Warenwet, in het bijzonder het Warenwetbesluit Kruidenpreparaten, en andere Europese wetgeving. Het gebruik van sommige kruiden in preparaten wordt daarin expliciet verboden, zoals kleinhoefblad, smeerwortel en kruiskruid. Ook mogen kruidenpreparaten geen gifstoffen bevatten.

De Nederlandse Voedsel- en warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op de naleving van relevante wetgeving en onderzoekt de kwaliteit van kruidenpreparaten. Maar door de toename van online-verkoop kunnen gemakkelijker illegale of gevaarlijke kruidenpreparaten op de Nederlandse markt komen, die moeilijk controleerbaar zijn.

Omdat kruidenpreparaten onder de Warenwet vallen, mogen ze zonder toestemming vooraf op de markt gebracht worden als ze voldoen aan de voorwaarden van de wet. Dit in tegenstelling tot geneesmiddelen op basis van kruiden. Deze vallen onder de geneesmiddelenwet en moeten vooraf goedgekeurd worden. In de praktijk is het niet altijd duidelijk of het kruidenpreparaat een warenwetproduct of een geneesmiddel is. 

Etiket

Kruidenpreparaten moeten aan dezelfde etiketeisen voldoen als voedingsmiddelen. Er moet dus een lijst van ingrediënten op staan. Ook moet er een advies over het gebruik en de dosering zijn opgenomen. De informatie moet in het Nederlands op het etiket staan.

Claims

Op een kruidenpreparaat kan een gezondheidsclaim staan. Dat is een bewering over het effect van het kruidenpreparaat op de gezondheid. Volgens de Europese claimswetgeving moeten gezondheidsclaims goed onderbouwd zijn en mogen ze alleen gebruikt worden als deze op de Europese lijst van goedgekeurde claims staan.

De lijst van ingediende claims van kruidenpreparaten moeten nog onderzocht worden door de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA). Tot die tijd is in Europa bepaald dat de claims op de Europese lijst nog gebruikt mogen worden, ondanks dat ze niet voldoende onderzocht zijn. Dat betekent dat er ook onjuiste claims in de omloop kunnen zijn. 

Illegale verkoop

Enkele kruiden zijn zo schadelijk dat ze niet verkocht mogen worden. Voorbeelden zijn efedra en kava kava. Ook preparaten met de gifstoffen aristolochiazuren, yohimbe derivaten en hoge concentraties pyrrolizidine-alkaloiden zijn verboden. Toch zijn deze preparaten vaak nog wel illegaal te koop, bijvoorbeeld via internet.