De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum laat zien wat we je vooral adviseren om te eten. Buiten de Schijf van Vijf staat wat er een klein beetje bij kan. De Schijf van Vijf kan iedereen op eigen wijze invullen. Wat je smaak, voorkeur of culturele achtergrond ook is. Want we verdienen allemaal een zo goed mogelijke gezondheid en een leefbare aarde. Voor jezelf, je familie en alle toekomstige generaties.
Wat kun jij met de Schijf van Vijf?
De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum helpt jou om gezonder en duurzamer te eten. Wij hebben voor je uitgezocht welke producten goed zijn voor je gezondheid. En welke producten zorgen voor genoeg energie en de voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft. Dat is belangrijk voor nu, maar ook voor je gezondheid in de toekomst.
De Schijf van Vijf helpt je ook om keuzes te maken die beter zijn voor het milieu. Bijvoorbeeld door de aanbevolen hoeveelheden te eten voor de gezondheidswinst en voedingsstoffen, maar niet meer dan dat. En niet te veel buiten de Schijf. En misschien nog wel belangrijker: door minder vlees te eten en meer plantaardige producten. Zo gaan gezond en duurzaam vaak hand in hand.
Wil je weten wat er in de Schijf van Vijf staat? Bekijk wat er in de vakken staat, en wat niet.
![Schijf van Vijf met vakken]()
![]()
Kleine stappen richting de Schijf van Vijf
Wij willen stimuleren om in kleine stappen meer volgens de Schijf van Vijf te eten. We weten namelijk dat kleine stappen makkelijker vol te houden zijn. En zo’n stap wordt sneller een nieuwe gewoonte. Je hoeft er op een gegeven moment niet meer over na te denken. Wat een geschikte stap is? Dat is voor iedereen anders. Daarom geven we zoveel mogelijk handvatten. Zodat jij keuzes kan maken die bij jou passen. En het hoeft echt niet perfect. Elke stap die je zet is mooi.
Wat wordt jouw eerste stap? Zo kun je beginnen met gezonder en duurzamer eten.
![Elke vooruitgang telt]()
Waarom eten volgens de Schijf van Vijf?
Iedereen heeft natuurlijk eigen redenen om gezond en duurzaam te willen eten. Misschien wil je lekkerder in je vel zitten. Je milieu-impact verkleinen, want je maakt je zorgen om de wereld. Afvallen, zodat je weer met je (klein)kinderen kunt spelen. Proberen te voorkomen dat je diabetes type 2 krijgt, omdat je bij familie ziet hoeveel impact dat heeft.
Wat jouw persoonlijke reden ook is, het is de allerbeste motivatie om gezond en duurzaam te eten. Kijken we puur naar de wetenschap? Dan zijn dit de redenen om te eten volgens de Schijf van Vijf:
- Je verkleint de kans op ziekten, zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten en kanker.
- Je krijgt de voedingsstoffen binnen die je nodig hebt.
- Het kan je helpen om een gezonder gewicht te krijgen of een gezond gewicht te behouden.
- Het kan je helpen om duurzamer te eten.
Hoe komen gezond en duurzaam samen in de Schijf van Vijf?
Hoe gezond en duurzaam hand in hand gaan is terug te zien in de Schijf van Vijf-adviezen van het Voedingscentrum. Namelijk in de adviezen:
- Eet méér volkoren graanproducten, peulvruchten, groente, fruit en noten.
- Neem niet meer zuivel dan nodig.
- Eet minder vlees.
- Eet volgens de aanbevolen hoeveelheden.
- Neem weinig buiten de Schijf van Vijf. Denk aan snacks, snoep, frisdrank, sap en alcohol.
Als je eet volgens een meer plantaardig en minder dierlijk voedingspatroon dan heeft dat gezondheidsvoordelen. Het verlaagt je bloeddruk en verkleint het risico op hart- en vaatziekten. Minder vlees en meer plantaardig eten is ook beter voor het milieu. Zo is de klimaatimpact van peulvruchten 10 keer lager dan van rundvlees.
En neem je niet meer dan je nodig hebt? Dan wordt er niet meer voedsel gemaakt, verwerkt, verpakt en vervoerd dan nodig. Dat is gunstig voor het milieu. Als iedereen die te veel eet, minder gaat eten, levert dit ook winst op voor de gezondheid. Vooral als je vaker ongezonde producten buiten de Schijf van Vijf laat staan.
Gaat gezond en duurzaam dan altijd hand in hand?
Gelukkig gaan gezond en duurzaam eten vaak hand in hand. Maar we leven niet in de zwart-witte wereld. Dus onze Schijf van Vijf is dat ook niet. Soms zijn er ook compromissen nodig.
Bijvoorbeeld als het gaat om zuivel. Naast vlees, heeft ook zuivel een hoge milieubelasting. Maar het geeft ook voordelen voor je gezondheid. Ons advies is daarom een middenweg: neem voldoende zuivel voor de gezondheidswinst en voldoende voedingsstoffen, maar niet meer dan de aanbevolen hoeveelheden vanwege de milieu-impact. Plantaardige zuivelvervangers zijn wel beter voor het milieu, maar de effecten op je gezondheid zijn nog niet onderzocht.
Daarnaast sluiten we nu geen gezonde producten uit omdat ze een hogere klimaatimpact hebben dan hun soortgenoten. Groente en fruit uit een verwarmde kas hebben bijvoorbeeld een grotere klimaatimpact dan uit de volle grond of onverwarmde kas. En soms scoort een product beter op de ene indicator en minder goed op de andere. Noten scoren qua klimaatimpact een stuk gunstiger dan vlees, maar komen soms uit landen met waterschaarste terwijl ze veel water nodig hebben.
Wie weet veranderen die afwegingen in de toekomst. Voor nu geven we tips om duurzamer te kiezen binnen de vakken van de Schijf van Vijf.
Waar is de Schijf van Vijf op gebaseerd?
We willen mensen het beste voorschotelen dat de wetenschap te bieden heeft. De Schijf van Vijf is daarom ontstaan vanuit:
- De Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad. Deze richtlijnen komen voort uit al het beschikbare bewijs over voeding dat er in de wereld beschikbaar is. Het is gericht op het voorkomen van 10 chronische ziekten. Denk daarbij aan hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker. Ook geven de richtlijnen kaders rondom duurzaam eten, zoals meer plantaardig eten.
- Voedingsnormen van de Gezondheidsraad. Die normen geven aan hoeveel vitamines, mineralen, eiwitten, koolhydraten, vezels, vetten en energie je nodig hebt om gezond te blijven. En wat de bovengrenzen zijn van bijvoorbeeld de hoeveelheid verzadigd vet.
- Gegevens van het RIVM over wat we in Nederland eten. Daarmee zorgen we onder andere dat onze adviezen niet te ver van de eetgewoonten in Nederland afstaan.
En nogmaals: we leven niet in een zwart-witte-wereld. Dus onze Schijf van Vijf is dat ook niet. Van ons kun je verwachten dat we al onze adviezen zorgvuldig afwegen. Al onze keuzes en dilemma’s leggen we vast. Vooral onze Richtlijnen Schijf van Vijf zijn belangrijk. Daarin leggen we uit hoe we de vertaalslag maken van de Richtlijnen goede voeding en de voedingsnormen. En hoe we komen tot de aanbevolen hoeveelheden producten per leeftijd en geslacht.
Hoe blijft de Schijf van Vijf up-to-date?
De Schijf van Vijf als naam en als model met 5 vakken bestaat al lang, toch is de inhoud helemaal van deze tijd. Het Voedingscentrum houdt de adviezen van de Schijf van Vijf steeds up-to-date door nieuwe voedingsaanbevelingen of voedingsnormen door te voeren. We doen dit op basis van (nieuwe) wetenschappelijke consensus is: dat waar de meeste onderzoekers het met elkaar over eens zijn.
Hoe gaat dat in z’n werk? Het Voedingscentrum is op allerlei manieren aangesloten bij de laatste ontwikkelingen onderzoeken over voeding. We staan bijvoorbeeld nauw in contact met organisaties als de Gezondheidsraad die bijhoudt of er nieuwe onderzoeken verschijnen die ervoor zorgen dat richtlijnen en voedingsnormen moeten worden aangepast. Waar nodig vertalen wij dit dan weer door in onze adviezen.
De afgelopen jaren zijn er aanpassingen geweest in de voedingsadviezen voor bijvoorbeeld zwangeren en mensen met hart- en vaatziekten. Ook verscheen het advies dat opschuiven naar een meer plantaardig eetpatroon beter is voor het milieu en de gezondheid. Daarnaast hebben we bijvoorbeeld een aantal Schijf van Vijf-criteria aangepast.
We zijn dus constant bezig om de Schijf van Vijf actueel te houden en waar nodig aanpassingen door te voeren. Eens in de zoveel tijd nemen we de Schijf van Vijf in z'n geheel onder de loep: een doorontwikkeling. Lees meer over de doorontwikkeling die nu gaande is.
Discussie
We weten dat er veel discussie leeft. Onder andere over verzadigd vet, koolhydraten en supplementen. En het onderzoek naar duurzaam eten is nog volop in ontwikkeling. We volgen al het nieuwe onderzoek op de voet. We kijken er goed naar, ook met expertpanels.
Sommige nieuwe bevindingen vinden hun weg naar de Schijf van Vijf, wanneer ze algemeen aanvaard zijn. Anderen raken achterhaald of blijken toch niet zo geschikt. Wie eet volgens onze adviezen volgt niet de nieuwste hypes. Maar je bent wel verzekerd van het meest betrouwbare voedingsadvies dat op dit moment beschikbaar is in Nederland.
En dat is misschien niet altijd een sexy boodschap. Wij kunnen geen spannende dingen roepen. Er ís immers geen fruitsoort die ervoor zorgt dat je nooit kanker krijgt. Er is niet één simpele boodschap waarmee we klimaatverandering stoppen.
Meer lezen of hulp?
Verdieping:
Hulp bij stappen zetten om gezonder te eten:
Schijf van Vijf in het Engels: