Groente

Wat is groente?

Groenten zijn de eetbare delen van een plant. Eetbare paddenstoelen, komkommer, tomaat, paprika en avocado worden tot de groenten gerekend. Groente staat in de Schijf van Vijf. 

Uit welke landen komen onze groenten?

Onze groenten komen uit de hele wereld. Op de zak, het schap of de kist met groente staat waar ze precies vandaan komen. 

Welke soorten groente zijn er?

Deze soorten groente zijn er: 

• Bladgroenten, bijvoorbeeld: andijvie, sla, spinazie, veldsla, ijsbergsla, raapstelen, raapstelen, postelein. 
• Vruchtgroenten, bijvoorbeeld: courgette, komkommer, paprika, pompoen, tomaten, aubergine, zoete maïs, avocado, artisjok.
• Wortel- en knolgewassen, bijvoorbeeld: rode bieten, bospeen, waspeen, knolselderij, radijs, winterpeen, koolraap, schorseneren, pastinaak, rettich. 
• Koolsoorten, bijvoorbeeld: bloemkool, boerenkool, broccoli, Chinese kool, koolrabi, rode kool, savooiekool, spitskool, witte kool, spruitjes, paksoi.   
• Uien, bijvoorbeeld: ui, knoflook, bosui, prei. 
• Stengelgewassen, bijvoorbeeld: bleekselderij, venkel, asperge, artisjok, rabarber, bamboe.
• Kiemgroenten, bijvoorbeeld: taugé, alfalfa.
• Overige groenten, bijvoorbeeld: witlof, paddenstoelen, champignons en de groenten die botanisch gezien vallen onder de peulvruchten: doperwten, kousenband, peulen, snijbonen, sperziebonen, tuinbonen.

(Zoete) aardappelen, andere knolgewassen, peulvruchten en groentesappen vallen buiten de definitie van groente, door hun afwijkende voedingswaarde of gebruik.

Groentezoeker

Wil je meer weten over een specifieke groentesoort? Hieronder kun je hem opzoeken. Je krijgt dan informatie over het bereiden, bewaren en de duurzaamheid ervan.

Hoeveel groente eten we in Nederland?

We eten gemiddeld 153 gram groente per dag. Volwassenen (167 gram) eten meer groente dan kinderen (100 gram). De groente-inname neemt toe met de leeftijd. Zo’n 81% van de groente eten we tijdens de avondmaaltijd, 12% tijdens de lunch en 6% tussendoor. 

De top 10 van de meest gegeten groente

1. Tomaat
2. Komkommer
3. Wortel
4. Sla
5. Gemengde groente voorgesneden
6. Ui
7. Broccoli
8. Sperziebonen
9. Paprika
10. Bloemkool

Hoe bewaar je groente?

Voor de meeste soorten verse groente is het aan te raden ze niet langer dan 2 tot 5 dagen te bewaren. Dan blijven alle voedingsstoffen behouden. Voorgesneden groenten kunnen het best op dezelfde dag worden gegeten. Als het niet lukt om groente zo snel op te eten, is invriezen, conserveren, drogen of inleggen in zuur een optie om groente langer te bewaren. Bij conserveren (blik/glas) en inleggen in zuur wordt vaak zout en suiker toegevoegd.

De samenstelling van groente verandert al een paar uur na de oogst. De smaak en structuur gaan achteruit. Hoe snel de kwaliteit van groente achteruit gaat, hangt af van de soort groente.

Wat zijn de belangrijkste tips voor het bewaren van groente?

Vruchtgroenten als tomaat, paprika en komkommer kunnen beter niet in de koelkast worden bewaard, want dan treedt er koudebederf op.

Meer bewaartips.

Hoe maak je groente klaar?

Er zijn verschillende manieren om groente klaar te maken, zoals koken en stomen. Het is belangrijk groente voor de bereiding altijd eerst te wassen om vuil en stof te verwijderen. 

De bereidingswijze heeft invloed op hoeveel voedingsstoffen het lichaam uit de groente opneemt. Voedingstoffen worden gemakkelijker door het lichaam opgenomen uit bereide groenten. Wissel daarom verschillende bereidingswijzen en rauwkost af.

Kun je groente beter koken of stomen?

Groente verliest tussen de 20 en 50% van de vitamines bij het koken. Daarom geldt het advies groente niet langer dan nodig te koken in weinig water. Bekijk de kooktijd per groentesoort.

Ook zijn groenten te blancheren of te  stomen. Bij stomen blijft er meer smaak en blijven er meer vitamines behouden. Het is aan te raden groente uit blik of pot kort te verwarmen totdat het water kookt. Kook diepgevroren groente met weinig water volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking.

Wat is het verschil tussen voorgesneden en ongesneden groente?

Voorgesneden groente kan minder vitamine C bevatten dan ongesneden groente. Bij het schillen en snijden gaat vitamine C verloren. Het verlies van vitamine C blijft beperkt als de voorgesneden groente onder laag zuurstof (beschermende atmosfeer) is ingepakt.

Is alle groente veilig om te eten?

Op groente kunnen resten van bestrijdingsmiddelen achterblijven. Maar dat zijn er zo weinig dat ze niet schadelijk zijn voor de gezondheid. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit controleert of er niet meer resten op groente zitten dan wettelijk is toegestaan. In de biologische sector worden minder bestrijdingsmiddelen ingezet. De middelen die gebruikt worden, zijn van natuurlijke oorsprong. Ze zijn gunstiger voor het milieu. 

Wat zijn de risico’s van nitraat in groente?

Nitraat is een stof die van nature voorkomt in groente. Deze kan tijdens het bereiden of bewaren worden omgezet in nitriet. Onderzoek laat zien dat bij het eten van nitraatrijke groente de risico’s voor de gezondheid verwaarloosbaar klein zijn.

Kun je ziek worden van bacteriën en virussen op groente?

Op groente kunnen ziekmakende bacteriën of virussen voorkomen, zoals salmonella en E. coli. Zij kunnen een voedselinfectie veroorzaken. Het is daarom belangrijk om groente altijd zorgvuldig te wassen voor gebruik onder stromend water. Daarmee verwijder je vuil en stof en eventueel aanwezige ziekmakende bacteriën.

Op groente kan ook schimmel ontstaan. Is dit zichtbaar, dan kun je dat gedeelte beter niet eten. Ook zie je soms roestplekken op groente. De groente ziet er dan minder mooi uit, maar verder zijn ze onschadelijk.

Zitten er natuurlijke gifstoffen in groente?

In sommige groenten zitten van nature hele kleine hoeveelheden natuurlijke gifstoffen. Dat zijn er zo weinig dat ze niet schadelijk zijn voor de gezondheid. De kans is klein dat je te veel natuurlijke gifstoffen binnenkrijgt. 

In groene tomaten zit de natuurlijke gifstof tomatine. In de groene delen van aardappelen zit de natuurlijke gifstof solanine. Deze groene delen van de aardappel kun je niet eten en kun je het beste wegsnijden. Sommige groenten kun je beter niet rauw eten vanwege de natuurlijke gifstoffen. Voorbeelden zijn champignons en sperziebonen.

Zitten er schadelijke stoffen in groente?

Op en in groente kunnen schadelijke stoffen zitten. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om resten van zware metalen door milieuvervuiling. Dit is in Nederland nauwelijks een probleem.

Waarom is groente gezond?

Mensen die veel groente (en fruit) eten hebben een lager risico op hartziekte en beroerte. Ook hangt het eten van groente samen met een lagere kans op darmkanker. Daarnaast is er een verband tussen het eten van groene bladgroente en een lager risico op diabetes type 2 en longkanker.

Groente eten is dus goed voor de gezondheid. Maar er is niet één groente die in alle voedingsstoffen kan voorzien. Verschillende soorten groente eten is daarom de beste manier om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Groente bevat weinig calorieën, maar wel veel voedingsvezels. Het eten van groente verzadigt meer dan het drinken van groente.

Hoe beschermen groenten je tegen ziekten?

Het is niet duidelijk welke stoffen uit groente precies beschermen tegen chronische ziekten. Waarschijnlijk gaat het om de verschillende (combinaties van) vitamines, mineralen, vezels en andere stoffen in groente. Om die reden kan een vitaminepil groente niet vervangen. 

Wat is de voedingswaarde van groente?

Groente levert belangrijke voedingsstoffen, zoals vitamines en mineralen en voedingsvezels. In groente zit onder andere vitamine C, vitamine A, foliumzuur, kalium, ijzer en calcium. In groente zitten daarnaast veel bioactieve stoffen, zoals carotenoïden.

De hoeveelheden voedingsstoffen verschillen erg tussen de verschillende groentesoorten. Ook binnen dezelfde soort kunnen verschillen bestaan, afhankelijk van het ras, het seizoen, de bodem, de bemesting en het klimaat. Er zijn geen aanwijzingen dat biologisch geteelde groente meer voedingsstoffen bevat.  

• Vitamine C zit vooral veel in spruitjes en gele en rode paprika. Groenten zijn samen met fruit de belangrijkste bron van vitamine C.
• De bioactieve stof carotenoïden kan in het lichaam worden omgezet in vitamine A. Die zit in worteltjes, koolsoorten en donkergroene bladgroenten zoals spinazie, postelein, paksoi, andijvie en snijbiet.  
• Foliumzuur is nodig voor de groei en het in stand houden van het lichaam en voor de aanmaak van rode en witte bloedcellen. Groenten zijn de beste leverancier van foliumzuur. Met name groene bladgroenten vormen een belangrijke bron. 
• Kalium is belangrijk voor een normale bloeddruk. Het zit vooral in tomaat en sla. 9% van de kalium die de Nederlander gemiddeld binnenkrijgt is afkomstig uit groenten. 
• IJzer hebben we nodig voor het transport van zuurstof in ons lichaam en de stofwisseling. IJzer zit vooral in groene groenten. Van de hoeveelheid ijzer in plantaardige voeding neemt ons lichaam tussen de 1 en 10% op. 
• Koolhydraten leveren energie, bij groente vooral in de vorm van suiker. Groente en fruit leveren samen 5% van de hoeveelheid energie die de gemiddelde Nederlander binnenkrijgt. Groenten zijn goed voor 3%. 
• Voedingsvezels zijn belangrijk voor een goede darmwerking. Groente is een goede bron van voedingsvezels. 

Avocado wijkt qua voedingswaarde af van andere soorten groenten. Het bevat veel vet, met name oliezuur, een onverzadigd vet dat ook in olijfolie voorkomt.

Is groentesap ook groente?

Groentesap telt niet mee voor de dagelijkse hoeveelheid groente. Groentesap bevat meestal kleinere hoeveelheden vezels, vitamine C, foliumzuur (B11) en andere (bioactieve) stoffen, dan die van nature in groente aanwezig zijn. Er is nauwelijks onderzoek uitgevoerd naar het verband tussen het gebruik van groentesappen en het risico op chronische ziekten. Groentesap is ook een suikerhoudende drank en suikerhoudende dranken staan niet in de Schijf van Vijf.

Kun je een allergie voor groente hebben?

Een allergische reactie kan optreden bij vrijwel alle voedingsmiddelen, dus ook bij groenten. Mensen met hooikoorts kunnen sommige groenten beter niet eten. Het gaat om groenten met stoffen die erg op pollen lijken. Zo kunnen mensen met een bijvoetallergie beter geen selderij en wortel eten en mensen met een graspollenallergie geen tomaat.

Wat is het voedingsadvies voor groente?

Voor volwassenen geldt het advies om minimaal 250 gram groente per dag te eten. Je kunt je dagelijkse porties groente makkelijk spreiden over de dag. Als je steeds andere groente kiest, krijg je alle voedingsstoffen uit groente binnen die je nodig hebt. Je kunt groente beter eten dan drinken. Lees meer over welke groente(producten) wel en niet in de Schijf van Vijf staan en vul de Schijf van Vijf voor jou in voor een voedingsadvies op maat. 

Groentemeter

Voor mensen die meer groente willen eten, hebben we de Groentemeter: daarin bekijk je hoeveel groente je eet op een dag, en je krijgt direct tips op maat om meer groente te eten.

Wat staat er op het etiket?

Op een etiket staan onder meer de ingrediënten, de houdbaarheidsdatum, het gewicht en het land van herkomst vermeld. Wat er op de groenteverpakkingen moet staan, is vastgelegd in de Warenwet. Aan verse, niet-voorverpakte groenten worden nauwelijks eisen gesteld. Alleen de naam en het land van herkomst moeten worden vermeld.  

Kijk naar het online etiket voor meer uitleg over de verschillende onderdelen van het etiket.

Keurmerken

Aan keurmerken is te zien hoe groente is geteeld. Groente met een keurmerk voldoet aan de voorschriften van de organisatie die het keurmerk verstrekt. Je kunt letten op de Topkeurmerken, dat zijn keurmerken die het hoogst scoren op duurzaamheid en controle en transparantie: 

• On the way to PlanetProof (voorheen Milieukeur)
• Europees  Biologisch
• EKO-keurmerk
• Demeter
• Fairtrade: sperziebonen en sugarsnaps

Hoe duurzaam is groente?

De milieudruk van groente is laag en is per kilo vergelijkbaar met andere plantaardige productgroepen, zoals granen, peulvruchten en brood. De teeltfase draagt met afstand het meeste bij aan de klimaatbelasting van groente. Alleen als groente per vliegtuig vervoerd wordt, kan dat grotere emissies opleveren, maar dat gebeurt nog nauwelijks.

In Nederland komen groente uit de volle grond, uit de plastictunnel, uit de onverwarmde of uit de verwarmde kas. Ook wordt een deel geïmporteerd. Op verse en verpakte groente moet verplicht het land van herkomst staan. Dat geldt niet voor de teeltmethode of de methode van vervoer.

Groenten van het seizoen zijn minder belastend voor het klimaat dan geïmporteerde groenten die met het vliegtuig worden ingevlogen of groenten uit gasgestookte kassen.

Als je meer rekening wilt houden met de milieu-impact, kun je kiezen voor groente met een Topkeurmerk. Het On the way to PlanetProof-keurmerk stelt onder andere eisen aan het watergebruik tijdens de teelt. Biologische teelt houdt onder andere rekening met een goed beheer van de bodem, en het type en de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen.

Je kunt ervoor kiezen om een groente-abonnement te nemen. Iedere week krijg je voor een bepaalde prijs via de speciaalzaak een, meestal biologisch, groentepakket bezorgd met producten van het seizoen.

Wat is natuurvriendelijke teelt?

Een groenteteler heeft een GlobalGap-certificaat nodig om zijn producten aan supermarkten te kunnen verkopen. Global Good Agricultural Practice (GlobalGAP) stelt wereldwijd eisen aan boeren en tuinders voor voedselveiligheid, duurzaamheid en kwaliteit. Hiernaast kunnen groentetelers en bedrijven die hun groente kopen eigen afspraken maken over natuurvriendelijke teelt. 

Kenmerken van natuurlijke teelt zijn:

• Telers gebruiken zaden die minder gevoelig zijn voor plagen en ziekten. Het telen gebeurt in die klimaatgebieden waar de groenten van nature het beste groeien.
• Er worden geen of slechts minimaal bestrijdingsmiddelen gebruikt. Wanneer het toch nodig is worden de minst belastende middelen gebruikt. Voor bemesting worden alleen organische stoffen gebruikt van het eigen bedrijf. 
• Het is wisselteelt. Dit belast de grond minder omdat de gewassen elk jaar ergens anders staan.
• Er is geen sprake van genetische manipulatie.
• Binnen 2 uur na de oogst worden de gewassen verwerkt.